Старасвецкая Беларусь
Галерэі
Уваход
Зараз на сайце
Цяпер 577 госцяў анлайнCountries
| 48.7% |  | UNITED STATES |
| 25.7% |  | CHINA |
| 5.5% |  | SERBIA AND MONTENEGRO |
| 5% |  | RUSSIAN FEDERATION |
| 4% |  | NEW ZEALAND |
| 2.8% |  | CANADA |
| 2.6% |  | GERMANY |
| БАРУСКІ |
|
ПЛЯМЁНЫ ЕЎРАПЕЙСКАЙ САРМАЦІІ II ст. н. э. [1]
А. Д. Удальцоў (Пытанні Этнагенезу, No 1, 1946, стар. 41-50)
"Геаграфія" Пталямея дае багаты матэрыял для вывучэння этнічнага складу Ўсходняй Еўропы ў першай палове II ст. н. э. Абапіраючыся, асабліва на працу (не дайшоўшага да нас) свайго папярэдніка, Марына Цірскага, а таксама на шэраг іншых антычных пісьменнікаў, як больш ранніх (Герадот, Эратосфея і інш.), так і бліжэйшых яму па часе (Страбон, Пліній і інш.), Пталямей прыцягнуў таксама для сваёй працы матэрыял даведнікаў (ітынерарый), складзеных вандроўцамі і купцамі, што давалі звесткі пра розныя гандлёвыя шляхі, якія існавалі ў першыя стагоддзі нашай эры ва Ўсходняй Еўропе, пра імёны населеных месцаў, што служылі звычайнымі стаянкамі вандроўцаў, пра назвы плямёнаў, якія трапляліся на шляху, пра найгалоўныя сустраканыя ім рэкі і горы, часам са звесткамі пра адлегласці паміж рознымі геаграфічнымі пунктамі; таксама карыстаецца Пталямей, нябачнымі, і што былі ўжо ў той час рымскімі картамі эпохі ранняй імперыі. На падставе ўсяго гэтага матэрыялу і склаў Пталямей сваё апісанне вядомага тады свету, у тым ліку і Ўсходняй Еўропы (гл. карту I).
Карта Еўрапейскай Сармаціі Пталямея (па Кулакоўскаму)
…….Нарэшце, стурны () відавочна злучаюцца з ракою Стыр’ю. Мы і тут (у § 10), такім чынам, маем два перамяшаных паралельных шэрагі плямёнаў, якія ідуць з поўначы на поўдзень; шэраг вельты-стурны і шэраг карбоны-барускі (уздоўж Дняпра). Астатнія плямёны § 10 мясцуюцца Пталямеем на яго карце па іх становішчы паміж асноўнымі яго плямёнамі (дакладней, народнасцямі): венедамі (па ўсім Венедскаму заліву), бастарнамі (вышэй Дакіі) і пеўкінамі (у дэльце Дуная), раксаланамі і языгамі (па ўсім беразе Мэаціды - Азоўскага мора), амаксобіямі (сарматы Задонь’я) і аланамі-скіфамі (у прычарнаморскіх стэпах, паміж Дунаем і Дняпром)….
Влесова книга. Барусы
Род Оpie. То се обящi нашы Оце со Борусы. До Ра рiеце до Непрены а Карпанеске држава по родiе тоi се правiтi одо Родiще а Въща. А свак род наiмена све Родiще, кiе соуте правiще. I окуд iде до гуре, тако а тамо есе коняже а воевендце вутце люды, да бранiтiсе до сва врзi во Славу Перуню. А сiц ДажБова помуга навртiсе на о. I тако бя доржава та Руска одо Рycы а Борусiце
Тещашуть рiеце велке на Русъ, а многа водае журшесть спъва стародавня о ты болярi, яквы не сен бояща до поль Годе iдшя, а ляты многа сен прящя о волнесть Руську. Тiто Славне нiщо берьгьшя, а нi жiвоты сва. Тако рце о нье Берегынья, а бiеть крыдлема МатырьСваСлва, а жешеть о тые потомiцъ, якве нi Грыцiом, нi врянзем не пода. Жещеть тая Птыця о грдынiех Борусеньштех, якве од Ромiе падща, колы Данаеве, вендле Троянь валу
Мы сьмiе Русiщiе. I мi яхомь грдiтесе походю нашю, а држащесе едiн одн(а), а прiятесе до смертiе правiе
Влесова Книга
“1 Итак (дощ. 6, ): од Орие то се обещи наши оце со борусы одо Раи реце до Непре, т.е. от праотца Оря обитали наши предки с борусами от реки Ра (Волги) до Днепра.”
Тут назіраецца цікавая сувязь вобласці пасялення з часам вызначанай гістарычнай асобы. Вобласць Волгі да Дняпра велізарная нават для вандроўнага племя. З гэтага варта, што плямёны былі вялікія і распаўсюджваліся далей на ўсход, чым звычайна думаюць. Далей. Продкі летапісца не прыналежалі да племя барусаў. Яны толькі былі роднасныя ім. Імя барусаў згадана ў Влесавай кнізе шмат разоў. І няма ніякага сумневу, што барускі іншых гістарычных крыніц - тое ж самае. Да таго ж дадзеныя Влескнігі усталёўваюць прыналежнасць барусаў да славян ( Г.І.: не славян, а індаарыяў. Ў сказе дакладна сказана “.. со борусы одо Раи реце до Непре…”. Раі (бахінг, кірата) - народ у Непале, які насяляе тэрыторыі паміж рэкамі Арун і Дуд-Касі (чытайце нашы даследванні). І далей: ”… од Орие то се обещи наши оце” і яшчэ далей па тэксту: “со борусы одо Раи реце до Непре”. Ні пра якую Волгу тут не сказана, толькі пра Днепр. І дакладна сказана, што родапачынальнік барускаў Арый. А цяпер ўспомніце пра беларускую рэчку Арэса, якая і з’яўляецца месцам размяшчэння арыяў.). Мы зважаем на тое, што грэкі ў старажытнасці звалі Днепр Барысфенам. Барысфен працякаў па вобласці барускаў. Краіна, паводле Влескнігі, звалася Барускень. Падабенства назваў і супадзенне месцазнаходжання прымушае нас прыняць да ўвагі, што абедзве назвы - рэкі і племя, якое на ёй жыла, - знаходзяцца адзін з адным у сувязі. Акрамя таго, адзначым, што слова Барысфен не грэцкае. Трэба меркаваць, што ў старажытнасці, яшчэ да прыбыцця туды славян, Днепр зваўся Барысфенам ці вельмі блізкім па гучанні імем (Г.І.: вось дакладна так – да прыбыцця славян Днепр зваўся Барысфенам па імя племені барускі. Адсюль і дакладнасць, што барускі не славяне, а індаеўрапейцы.) . Славянскае племя, якое села на яго берагах, прыняло на сябе назву, як гэта мы назіралі на мностве прыкладаў: палачане, дунайцы, гаваляне, запеняне і г.д. Бо пра Барысфен пісаў ужо Герадот, то існаванне славян на Дняпры можна лічыць ужо даказаным да V ст. да н.э. (Г.І.: ўсё даказана з дакладнасцю наадварот.)
Сяргей Парамонаў. Адкуль ты, Русь? Частка 18. Фрагменты гісторыі Русі з Влесавай кнігі
Крыніца: kirsoft.com.ru
Геродот. Гісторыя (урывак)
…Такім чынам. Першым жыхаром гэтай яшчэ незаселенай тады краіны быў чалавек па імі Таргітай. Бацькамі гэтага Таргітая, як кажуць скіфы, былі Зеўс і дачка ракі Барысфена (я гэтаму, вядома, не веру, нягледзячы на іх сцвярджэнні). Такога роду быў Таргітай…
Клаўдзій Пталямей. Кіраўніцтва па геаграфіі
22. Затым узбярэжжа акіяна ў Венедскага заліва займаюць вельты, вышэй іх - осені, затым самыя паўночныя - карбоны, усходней іх - карэсты і салы (ніжэй гэтых - гелоны, іппаподы і меланхлэны); ніжэй іх - агафірсы (агатырсы), затым аорсы і пагірыты; ніжэй іх - савары (саўры, саубры, сауры) і барускі да Рыпейскіх гор.
Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з барускамі
г. Барысаў
в. Барысы>Менская вобласць > Мядзел > Свірскі
в. Барысаўшчына >Менская вобласць > Вілейка >Хаценчыцкі
в. Барыскі >Менская вобласць > Лагойск >Янушковіцкі
в. Барысаўка>Менская вобласць > Стаўбцы > Налібоцкі
аг. Стара-Барысаў >Менская вобласць > Барысаў >Траянаўскі
в. Барыскавічы>Гомельская вобласць > Мазыр >Прудкоўскі
в. Барысаўшчына>Гомельская вобласць > Хойнікі >Барысаўшчынскі
в. Баруск>Гомельская вобласць > Калінкавічы >Вялікааўцюкоўскі
в. Барысаўка>Магілёўская вобласць > Клімавічы > Дамамерыцкі
в. Барысаўка>Магілёўская вобласць > Мсціслаў > Мушынскі
в. Барысавічы>Магілёўская вобласць > Клімавічы > Лобжанскі
в. Барысаўшчына>Магілёўская вобласць > Глуск > Калаціцкі
в. Барыскавічы> Віцебская вобласць > Глыбокае > Зябкоўскі
в. Барысаўка>Віцебская вобласць > Гарадок >Межанскі
в. Барысенкі>Віцебская вобласць > Гарадок>Першамайскі
в. Барыскава > Віцебская вобласць > Расоны >Янковіцкі
в. Барыскі>Гарадзенская вобласць > Вялікая Бераставіца >Эйсмантоўскі
в. Барысаўка>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Дземброўскі
в. Барысаўка>Гарадзенская вобласць > Іўе > Бакштоўскі
в. Барысаўка> Брэсцкая вобласць > Кобрын > Осаўскі
в. Барысава> Брэсцкая вобласць > Кобрын > Кіселявецкі
в. Барысы> Брэсцкая вобласць > Брэст > Дамачэўскі
в. Барысікі>Брэсцкая вобласць > Пружаны >Зеленевіцкі
Прозвішчы: Барсаба, Барысовіч (Барысевіч) - Агоньчык , Барысовіч – Дрыя, Барысоўскі - старажытныя беларускія шляхецкія роды.
Борыс, Барысевіч, Барысаў, Барыскін
Са спісу войска ВКЛ 1528 года:
Борис, б. Пiнскага пав. 209 адв.
Борис, т. Алiшкава хар. 122
Борисович Андриян, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 77
Борисович Ерослав, б. Ваукавыйскага пав. Троцкага в-д. 102 адв.
Борисович Костя, б. Клецкага пав. 212
Борисович Олха, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 76 адв.
Борисович Сидор, б. Клецкага пав. 212 адв.
Борисович Стома, б. Наугародскага пав. Вiленскага в-д. 35
Борисович Хрщон, б. Ковенскага пав. Троцкага в-д. 77
МІФАЛОГІЯ
Барэй
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Барэй (грэч. Βορέας,, "паўночны") - у грэцкай міфалогіі увасабленне паўночнага бурнага ветра. Згадаюць у "Іліядзе" (V 524 і інш.), "Адысею" (V 296).
Барэй быў сынам Астрэя (бога зорнага неба) і Эос (багіні ранішняй зоркі) , брат Зефіра і Нота. Яго паходжанне паказвае на сувязь са стыхійнымі сіламі прыроды. Маляваўся крылатым, доўгавалосым, барадатым, магутным бажаством. Фракія лічылася месцазнаходжаннем Барэя. Барэй выкраў дачку афінскага цара Эрэхцея, Арыфію, якая нарадзіла яму Барэадаў Зета і Калаіда, Хіону і Клеапатру. Лічыўся сваяком афінян. Яго жыллё завуць "седзьмідомным гротам" .
У літаратуры і мастацтве
Яму прысвечаны LXXX арфічны гімн. Дзейсны твар трагедыі Эсхіла "Арыфія". На куфры Кіпсела быў намаляваны са змяінымі хвастамі замест ног, скрадываючым Арыфію .
Сюжэт выкрадання Барэем Арыфіі упрыгожвае франтон храма афінян у Дэласе, часта сустракаецца ў размалёўкі ваз. У жывапісе гэты сюжэт можна сустрэць на карцінах Аннібале Карраччы, П. П. Рубенса, Ш. Лебрэна, Ф. Буша. Малюнак Барэя можна знайсці на карціне Баттычэллі "Вясна".
Спасылкі
«Анемои, Борей»
Мифы народов мира. Энциклопедия. М., 1987.
1.Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.183; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 9, 16 далее
2.Гесиод. Теогония 380
3.Павсаний. Описание Эллады I 19, 5
4.Каллимах. Гимны IV 65
5.Павсаний. Описание Эллады V 19, 1
Богі ў руніцкіх надпісах Паўночнай Еўропы
Сокал-Кутылоўскі А. Л.
На Мал. 9 паказаны залаты брактэат з малюнкам іншага бога, добра вядомага з старажытнагрэцкай міфалогіі.
Мал. 9. Залаты брактэат з абліччам
Боробога (Audrik bracteate). Верхні і ніжні тэксты чытаюцца злева направа: "НІ-БА БО-РА БО-ГЪ-ХЪ-ЧЭ". "НІ-БО Я ДЫ-ЛЪ"(як пахожа на беларускую мову), гэта значыць: "Неба і Сіверу Бог. Неба Я даў". (Не дакладны перавод – НЕБА БОРА ХОЧА, НЕБА Я ДАЛ). (Дакладна беларуская мова.) На гэтым брактэаце прысутнічае месяц - знак ночы, а салярныя знакі адсутнічаюць, таму гэты бог відавочна адносіцца да цёмных (зімовых, халодных) сілаў і з'явам прыроды.
Дзень Пакутніка Ісідара, Сідара агурочніка. На Сідара яшчэ сіверна (холадна). Прыйдуць Сідары, абмінуць і сіверы (замаразкі), прыляцяць беражанкі і касатачкі і прынясуць цяпло. Лічаць, што ў гэты дзень трэба садзіць агуркі і сеяць лён.
На Сідара адыдуць усе сіверы (халады). На Сідара сіверна (холадна), і ўсё лета такое.
27 травеня – Сідары
У вусновых каляндарах - сіверы. Папярэджвалі вясковыя святцы:
"На Сідара сіверна - лета халоднае".
Падбадзёрвалі: "Мінуюць Сідары, адыдуць і сіверы, і ты, беражанка, дадому ляціш".
Пажадана спыненне халадоў, у якія на раллю выязджалі з рукавіцамі пра запас. А вятры з Поўначы, "сіверы", верагодныя, напусцяць яшчэ студзёных ранішнікаў.
Як ні дзіўна, запозненыя вёсны хутчэй канчаюцца. Правіла не без выключэння, але апраўдваецца запар і побач.
У бярозах, як на флейце найграе, заліваецца жоўта-залатая жаўтушка, лунаюць пад аблокамі беражанкі, пунсовыя, быццам у малінавым соку выкупаліся, сачавіца прымасцілася на алешыне і насвістывае: "Што ты бачыў? Што ты бачыў?"
Як не ўбачыць, што наступіла вясна, у вачах мітусіцца ад высыпаўшых ўсюды дзьмухаўцоў.
27 траўня-Сідар з вятрамі.
Позняя вясна - і халады хутчэй канчаюцца.
Сіверы - вятры паўночныя, калі адыходзяць, то па-за імі беражанкі прылятаюць.
Сіверы на перакрыжаваннях застойваюцца.
Да гэтага дня па зямлі замаразкі хадзілі ды сіверы - вятры, што холадам павевалі. Хвалебны быў Сідар сіверамі, не адпускаў ён іх ад сябе.
Пра сіверы-халады, бывала, казалі: "Не хібі, сей, спяшы, сіверы падганяюць!" Араты кафтан скідаў і яшчэ старанней на саху налегаў. Кафтан на ворнай паласе - хлеб добры ўродзіцца.
У Сідара сівер у руцэ што пуга, ён ёю па зямлі хвастае. А прымаразак зямлю пакрывае, і тады рост збожжавых усходаў становіцца роўным,моцным.
Але прыйшла пара адыходзіць ім, замаразкам, у далёкія паўночныя палацы. У гэты дзень звярталіся нашы продкі да Ветра Вятровіча, з сямі братоў Вятровічаў, старэйшаму - паўночнаму:
Вецер Вятровіч, не ўгнявіся,
у цябе ў далёкіх паўночных палацах усяго ў дастатку.
А ў нас цяпла - мала-маленечка.
Славіўся народжаны ў гэты дзень хоць і за суровага мужа, але прасвяднага. Сівер, калі траву да зямлі і прыхіліць, ды корань пакіне, запалам не ўсушыць, і трава сілы набярэ, а цяпляк - сокі выцягвае, падкосіць, абнадзейваючы.
Па дні Сідара-агурочніка (27 траўня) судзілі якія будуць ураджаі агуркоў: увесь дзень ясны, то чакай добрага ўраджая агуркоў.
У нашых краях на Сідара пачыналі саджаць агуркі ў адкрыты грунт
Калі ўвесь дзень будзе ясны, то і ўраджай агуркоў будзе вялікі
Царква паважае памяць блажэннага Ісідара. Ісідар, каталік, нарадзіўся ў Нямеччыне, шмат падарожнічаў, у сталым узросце прыняў праваслаўе. Ісідар усюды і ўсім казаў толькі праўду. Па сведчанням сучаснікаў, ён валодаў дарам правідца.
На Сідара - першы пасеў лёну.
Пасею гурочкі...
У дзень святкавання святога Сідара (27 мая) працягвалі саджаць агуркі і сачылі за надвор’ем. Калі дзень ясны, будзе добры ўраджай агуркоў, а калі раніца халодная, пахмурная і сонца з’явіцца толькі бліжэй да вечара, то пасаджаныя ў гэты дзень агуркі не ўродзяць, але будуць добрыя познія агуркі.
· Неабходна было правільна выбраць час для пасадкі агуркоў: рана пасееш -- памарозіш, позна -- не будзе ўраджаю. Каб праверыць, што час сеяць агуркі, рабілі так: калі мокрая ануча замерзне ўначы на вуліцы -- саджаць агуркі нельга.
· Пасадку агуркоў параўноўвалі са з’яўленнем лісця на бярозе: “Калі стане ліст у капейку на бярозе -- сей агуркі”.
· Лічылася, што агуркі, пасаджаныя ў посны дзень (серада, пятніца), не ўродзяць.
· Саджалі агуркі ўпотай ад дамачадцаў і суседзяў, раніцай, пакуль каровы яшчэ ў хляве.
· Асабліва ахоўвалі ад зайздроснага вока першую пасаджаную граду агуркоў, а тым больш першы знойдзены агурок. Яго звычайна закопвалі на градцы, быццам бы ахвяравалі, каб града прыносіла добры ўраджай аж да зімовых маразоў.
Абярэг на агарод
У добрае надвор’е, калі відаць зоры, абыдзіце агарод крыж-накрыж і скажыце:
«Зямля нарадзіла, зямля ўзнагародзіла, зямля абагаціла. А Маці Божая, сахрані. Амін».
Ад вераб’ёў
Вераб’і часта шкодзяць толькі што засеяныя палеткі ці агарод. Каб адагнаць птушак, ставілі пудзіла і чыталі замовы:
“Ты, верабейка Адам, я табе загона (агарода) свайго не дам. Ляці ў алешнік на карчы. Там табе засціланы стол, ядзенне і піценне”.
Вецер-вятрыска
Вецер. Моцны, парывісты ці лёгкі рух паветра — вецер, — у народнай культуры славян атрымаў характарыстыкі істоты, якая можа як дапамагчы чалавеку, так і значна пашкодзіць яго гаспадарку, пабудовы і інш. Вецер лічылі “дыханнем зямлі”. Разбуральную сілу ветру, выкліканага дзеяннямі д’ябальскіх сіл, супрацьпастаўлялі спрыяльнаму, “добраму” ветрыку, які ўзнікае ад дыхання анёлаў. Нашы продкі верылі ў тое, што моцны вецер — гэта душы грэшнікаў, якія ўвесь час “носяцца” над зямлёй, не знаходзячы сабе спакою і прытулку. Лічылася, што вецер становіцца моцным, ураганным, калі недалёка нехта паміраў ненатуральнай смерцю. На Беларусі было распаўсюджана павер’е: калі раптам падзьмуў халодны, пранізлівы вецер, значыць недзе патануў чалавек. Калі ў дзень ушанавання продкаў узнімаўся моцны вецер, казалі, што гэта плачуць душы памерлых. Часам вецер параўноўвалі з чалавекам, які валодае сварлівым характарам. Месцам “жыхарства” ветру лічыліся глухія, далёкія ад чалавека мясціны — дзесьці на краі свету.
* Для таго каб папярэдзіць узнікненне моцнага ўраганнага ветру, у сялянскім асяроддзі існаваў шэраг забарон: нельга казаць дрэнныя словы ў адрас ветру і зямлі; біць зямлю палкай; руйнаваць мурашнікі; ткаць на Спаса-Макавея; дзьмуць на полымя ўвечары на Раство; матаць ніткі на заходзе сонца.
* Выклікаць “патрэбны” ў гаспадарцы вецер, напрыклад, для работы ветрака, ці для рыбалкі, можна было свістам, радзей — спевамі, замовамі і спецыяльнымі малітвамі.
* Каб вецер быў “паслухмяным”, яго неабходна было “задобрыць”, звяртацца да яго з ласкавымі словамі і ахвяраваць яму падарункі: хлеб, муку, крупы, рэшткі святочнага абеду і г.д. Напрыклад, млынар кідаў з ганка млына муку і прасіў вецер дапамагчы яму змалоць зерне.
* Да ветру звярталіся за дапамогай у час бед і няшчасцяў, у час пажараў. Часам у славянскіх казках вецер дапамагаў адшукаць людзей, якія згубіліся, вывесці на правільны шлях з гушчару ці цёмнага лесу.
* У моры людзі маліліся святому Мікалаю, кідалі ў мора кавалкі хлеба і прасілі аб “падарожным” ветры.
* Паўсюдна было распаўсюджана павер’е, што калдуны і знахары могуць наслаць з ветрам хваробы, няшчасці, і, наадварот, адаслаць непрыемнасці, хваробы, даслаць каханаму вестку, “прысушыць” і “адсушыць” чые-небудзь пачуцці.
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Крылатыя Барэады на вазе
Барэады - персанажы грэцкіх міфаў і легенд: Зет (грэч. Ζήτης) і Калаід (грэч. Κάλαις), сыны Барэя і Арыфіі; уяўляліся з крыламі на нагах і галаве, і чорна-сінімі валасамі. Паводле Авідзія, у юнацкасці ў іх выраслі крылы. Па Дурыду і Фанодзіку, яны прыбылі з краіны гіпербарэяў.
Зет і Калаід бралі ўдзел у паходзе арганаўтаў. Паводле паэта Фаноклу, Калаід быў умілаваным Арфея. Падчас паходу яны, прыбыўшы ў фракійскі Салмідэсс да цара Фінея, вызвалілі сваю сястру Клеапатру, жонку Фінея, з яе сынамі, з вязніцы, куды яна была пасаджана мужам па падгаворванню другой яго жонкі. Па іншай версіі падання, яны вызвалілі самога Фінея ад гарпій, завошта Фіней паведаміў арганаўтам, як прайсці Сімплегады.
Паводле некаторых паданняў, Барэады загінулі, пераследваючы гарпій. Аднак ёсць згадванні, што на пахавальных гульнях па Пелію, якія адбыліся пасля завяршэння плавання, Зет перамог у доўгім бегу, а Калаід перамог у падвойным бегу.
Па версіі Акусілая, яны пазней палі ад рукі Геракла ў Тэноса, бо адплылі без яго, або за тое, што абагналі яго ў змаганнях у бегу, або збіраліся забіць яго, або за тое, што Барэй наслаў на Геракла буру на Касе, і камяні на іх курганах калышуцца пад бацькаўскім подыхам (ці калона на магільні круціцца).
Падрыхтавала Галіна Арцёменка
|
