Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Расаманы - народ ці племя, згаданы гоцкім гісторыкам Ярданам (VI стагоддзе) ва Ўсходняй Еўропе ў сувязі з падзеямі IV стагоддзя. Па Ярдану (каля 375 года) цытата:

Германарых, кароль готаў хоць, як мы паведамілі вышэй, і быў пераможцам шматлікіх плямёнаў, прызадумаўся, аднак, з прыходам гунаў. Вераломнаму ж племені расаманаў (Rosomonorum gens infida), якое ў тыя часы служыла яму ў ліку іншых плямёнаў, падвярнуўся тут выпадак нашкодзіць яму. Адну жанчыну з вышэйназванага племя [расаманаў], па імі Сунільду, за здрадлівы сыход [ад караля], яе мужа, кароль [Германарых], рухомы гневам, загадаў разарваць на часткі, прывязаўшы яе да дзікіх коней і пусціўшы іх наўскач. Браты ж яе, Cap і Аммій, помсцячы за смерць сястры, уразілі яго ў бок мячом. Мучыўшыйся гэтай ранай, кароль вёў жыццё хворага § 129, пер. Е. Ч. Скржынскай.

Тлумачэнні.

Пачынаючы з М. В. Ламаносава існуе меркаванне, атаясамляўшае расаманаў з раксаланамі і найпознімі русамі-росамі, па меркаванні шэрагу гісторыкаў - адно з першых паведамленняў пра продкаў русаў. Іншыя аўтары лічаць гэтыя збліжэнні зусім безгрунтоўнымі і мяркуюць, што слова "gens" у Ярдана трэба разумець як "род, клан", а не "народ".

Сюжэт у паведамленні Ярдана мае эпічныя рысы, пазней захаваўся ў Старэйшай Эддзе ў песні "Падбухторванне Гудрун", але без згадвання расомнаў. У Старэйшай Эддзе Серлі і Хамдзір сыны Гудрун і конунга Йёнакра, а Сванхільд - дачка Гудрун і Сігурда. Сванхільд была аддадзена замуж за самага састарэлага конунга Йёрмунрыкка. Эддзічны сюжэт заканчываецца згубай усіх герояў.

Ёсць розныя версіі пра паходжанне расаманаў. Па меркаванні адных, яны адбываюцца ад раксаланаў, па меркаванні іншых ад ругаў ці рогаў.

Існуе і мноства спроб этымалогіі самага слова Rosomoni, пераважна пры дапамозе германскай (гоцкай) ці іранскай (асяцінскай) моў. Германская этымалогія, як правіла, мяркуе наяўнасць у назве ros- - "руды", "чырвоны" ці "конь" і man - "чалавек", "людзі", готск. mana, гэта значыць "рудыя/чырвоныя людзі" ці "коннікі" . Але прыхільнікі паўночнаіранскай этымалогіі лічаць, што кораню –moni бліжэй асецінск. mojnae, а ros- тлумачыцца спрашчэннем rohs- - "светлы", гэта значыць "светлыя людзі", і такім чынам збліжаюць з Roxolani ("светлыя алане") і "Рухс-Ас" ("светлыя асы"). Існуюць і іншыя больш спрэчныя этымалогіі .

Ярдан. Пра паходжанне і дзеях гетов., 87

Нататкі

Нататкі

Спасылкі

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з расаманамі.

в. Расохі> Менская вобласць > Мядзель > Мядзельскі

в. Расалішкі> Менская вобласць > Валожын >Валожынскі

в. Расошнае >Менская вобласць > Жодзіна >Жодзінскі

в. Расохі>Менская вобласць > Мядзель >Лотвінскі

в. Расохі >Менская вобласць > Лагойск >Кастрычніцкі

в. Распы> Менская вобласць > Копыль > Слабада-Кучынскі

в. Расошнае >Менская вобласць > Смалявічы >Жодзінскі

в. Росіца>Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Бігосаўскі

х. Раслева> Віцебская вобласць > Глыбокае >Празароцкі

в. Расасна>Віцебская вобласць > Дуброўна >Маласавінскі

в. Расна>Віцебская вобласць > Сенно > Немойтаўскі

в. Расна>Віцебская вобласць > Сенно > Расненскі

в. Росіца >Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Сар’янскі

в. Раслякі>Віцебская вобласць > Гарадок >Першамайскі

снп Раслякі>Віцебская вобласць >Гарадок >Першамайскі

в. Расалай>Віцебская вобласць > Шуміліна>Абольскі

в. Раслыя>Віцебская вобласць > Гарадок>Бычыхінскі

в. Расінелі> Віцебская вобласць > Браслаў > Відзаўскі

в. Расна>Магілёўская вобласць > Дрыбін > Расненскі

в. Расінка>Магілёўская вобласць > Чавусы > Прудкоўскі

в. Раськаў>Магілёўская вобласць > Клімавічы > Кіселева-Будскі

в. Расаховічы>Магілёўская вобласць > Касцюковічы > Забычанскі

в. Расалішкі>Гарадзенская вобласць > Іўе > Бакштоўскі

в. Расальшчына >Гарадзенская вобласць > Іўе > Трабскі

х. Расюкоўшчына >Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Кальчунскі

в. Расла>Гарадзенская вобласць > Смаргонь >Жодзішкаўскі

в. Расалы>Гарадзенская вобласць > Астравец >Гудагайскі

в. Расна >Брэсцкая вобласць > Камянец > Расненскі

в. Расохі > Брэсцкая вобласць > Пружаны >Харэўскі

х. Расош>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Вольнаўскі

в. Расохі>Гомельская вобласць > Карма > Лужкоўскі

в. Расава >Гомельская вобласць > Светлагорск >Чырковіцкі

п. Расуха>Гомельская вобласць > Ветка >Янаўскі

Прозвішчы: Расахацкі, Расінскі старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Раслін, Расохін, Рослы, Раслякоў, Рослаўцаў.

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Роский, б. Крэўскага цi Свiрскага хар. Вiленскага в-д. 43
Рослович Стась, б. Вяленскай вол. Жамойцкай з-лi 240 адв.
Росол Занько, б. Слонiмскага пав. Троцкага в-д. 106
Росолович Андрей, б. Слонiмскага пав. Троцкага в-д. 106
Роспуд Миколай, б. Гядройцкага пав. Вiленскага в-д. 72

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з расаманамі.

Расон - КНДР

Расарыо - Аргенціна

Roslau, г. Рослаўль – Нямеччына

Раскіле — Данія

Рослаўль – Расія (Смаленская вобласць)

МІФАЛОГІЯ.

Расамаха - жанчына з распушчанымі касамі. У Расамаху ператвараюцца жанчыны, якія забілі сваё дзіця, а самі ўтапіліся. Усюды з'яўляецца з дзіцяткам на руках, калыша сваё дзіця, расчэсвае яму шчупаковым грабеньчыкам валосікі. Пры набліжэнні людзей разам з дзіцям хаваецца ў вадзе. Расамахі не шкодзяць людзям.

Крыніца: http://knihi.com/artykuly/jaryla-ras.html

Расамаха (міфалогія)

Расамаха - дух у абліччы жанчыны (звычайна з доўгімі пальцамі), якая з'яўляецца ў полі ці ў лесе; фантастычная істота ("звер-жанчына"), жыве ў жытнім полі ці ў каноплях.

Расамаха (беларус.) - зласлівы дух, чалавек са звярынай галавой і лапамі; жыве ў каноплях. Прыклад славеснага звароту: "Каб цябе расамаха задрала!".

РАСА.

Атмасферная з’ява, у народных паданнях і вераваннях сакралізаваная і апаэтызаваная як «раса — божая краса», паводле народных уяўленняў, увасабленне зямнога спору (здароўя, урадлiвасцi, прадуктыўнасцi), аб’ект ушанавання i прадмет магiчных практык. Яе з’яўленне прыпісвалася дзеянням вышэйшых сіл (параўн. у загадках: «Iшла панна (зара) уначы, згубіла ключы» з адгадкай «раса»). У беларускiм фальклоры Р. можа фiгураваць як «слёза зямлi–маткi», каторая плача, просячы Бога багатага ўраджаю, як «сок зямлі», які сілкуе расліны, як «пот» зямлi, што выступае ад яе вялiкай працы, цi проста як дар Бога, якiм зямля, калi няма дажджоў, наталяе смагу. Беларусы лічылі Р. «божай вільгаццю», што абмывае і ачышчае зямлю. Сяляне стараліся ўмывацца Р., праціраць ёю вочы, абмываць хворыя месцы. Найтрывалыя эпітэты Р. у фальклоры — «залатая», «срэбная», «юр’ева», «малочная», «зямчужная», «мядзвяная», «божая».

Р. можа быць жыццядайная і шкаданосная. Першая — гэта «юраўская» Р.

Купальская або «малочная» Р. можа быць як жыццядайнай, так і шкаданоснай. Шкоднай (асабліва для хатняй жывёлы) яна становіцца пад уздзеяннем ведзьмаў. Каб распазнаць такую шкодную Р., знахаркі на ноч вывешваюць анучку і раніцай каштуюць яе на смак. Калі яна саладкаватая (адкуль «мядзвяная раса»), значыць, ведзьмы паспелі яе папсаваць і выганяць статак на пашу нельга, пакуль не ападзе Р.: іначай або ў малацэ з’явіцца кроў, або жывёліна моцна захварэе. «Расiстасць» зямлi з’яўлялася найважнейшай прыкметай абуджэння яе ўрадлiвасцi (прадукцыйнасцi) пасля зiмовага сезону. Верылі, што на Юр’е сам святы Юр’я насылае асаблівыя Р., якія ахоўваюць скаціну ўлетку ад звяроў, змеяў, жамяры і адначасова — ад нутраных хваробаў. Прычым з’яўленне Р. на зямлi iнтэрпрэтавалася як апладненне апошняй Ярылам (хрысцiянскi заменнiк — св. Юр’я), богам, цесна звязаным з iдэяй плоднасцi, з веснавой сексуальнай энергiяй. Сюжэт апладнення зямлi Ярылам–Юр’ем асаблiва распаўсюджаны ў «юраўскiх» песнях, што выконвалiся падчас аднайменнага свята (23 красавіка н. ст.): «Юры, уставай рана, // Адмыкай зямлю, // Выпускай расу // На цёплае лета, // На буйное жыта». Наагул юраўская Р. паэтычна абагуліла ідэю пачатку вегетатыўнага сезону, ідэю вясны і ўрадлівасцi. На «юраўскую» Р. абавязкова выганялi хатнюю жывёлу (кароў, коней), каб яна была «спасная» (г. зн. добра пасвiлася; была здаровая ўвесь год). У гэты ж дзень гаспадар выпраўляўся «на Р.» аглядаць сваё жыта i засцерагчы яго ад усялякай шкоды з дапамогай велiкодных костак, яйка або галiнак вярбы, што захоўвалiся ад Вербнiцы.

Найбольшымi магiчнымi здольнасцямi Р. валодала ў перыяд вышэйшага вегетатыўнага росквiту прыроды: ад св. Юр’я да Купалля (23—24 чэрвеня н. ст.). Цікава, што і само Купалле на Беларусі і ў Літве называлася яшчэ Раса (Rasа). Менавiта ў гэты час Р. мела выразныя ачышчальныя функцыi. Лiчылася, што ўмыванне Р. на досвiтку засцерагае ад скураных хваробаў i галаўнога болю, вылечвае бяльмо на воку i «рожу». Калi ж улетку хадзiць басанож па Р., то чалавек мусiць быць здаровы на працягу ўсяго года. Павер’е сцвярджае, што даўней, калi намачыць цадзілку ў купальскай Р., з яе лілося сапраўднае малако.

У той жа час Р. актыўна выкарыстоўвалася ў шкаданоснай магii. Крадзеж ведзьмамi Р. з палеткаў цi пашы разглядаўся як крадзеж «спору» з жыта цi адабранне прадуктыўнасцi ў кароў. Так, на Юр’е (Купалле) ведзьмы, каб павялiчыць удойнасць сваiх кароў за кошт iншых, да ўсходу Сонца збiралi кавалкам палатна Р. на чужых межах, затым выцiскалi яе i давалi пiць сваёй скацiне (Палессе). Абiраючы Траецкай (Купальскай) ноччу Р. з жытнёвых палеткаў, ведзьмы такiм чынам адбiралi ўраджай (Гродзенская губ.). Месца, дзе адсутнiчала ранкам Р. (была адабраная чараўнiцай), разглядалася як «мёртвае», пазбаўленае жыццёвых сiлаў i таму вельмi небяспечнае для чалавека, якi, перайшоўшы праз яго, мог цяжка захварэць.

З другога боку, страсанне гаспадаром Р. з мяжы на палетках слугавала i выкрыццю самiх ведзьмаў, якiя, ступiўшы на такое месца, падалi долу i не маглi ўзняцца без старонняй дапамогi. У выпадку ж страты (праз чары) малака каровай Р. выступала ў якасцi рэпрадуктыўнага сродку: каб вярнуць удойнасць, патрэбна было цадзiлкай, змочанай майскай Р., вымыць даёнку.

У структуры Сусвету Р. цесна звязаная са сферай нябеснай i зямной вiльгацi па прынцыпе спалучаных судзінаў. Так, паводле народных уяўленняў i прыкмет, Бог дае Р., калi няма дажджу, а Р. у сваю чаргу адсутнiчае на зямлi перад ападкамi. Р., якая сабралася на кавалку воўны, пакiнутым на ноч пад гаршком, з’яўлялася паказальнiкам удалага месца для рыцця калодзежа.

Як адна з iпастасяў веры i маючы сувязь не толькі з нябеснай, але i хтанiчнай сферай, Р. выкарыстоўвалася ў шэрагу аперацыяў па пераадоленнi мяжы памiж «гэтым» i «тым» светам. Так, ведзьмы, сабраўшы купальскую Р., варылi яе ў гаршчочку на асiнавых дровах i, спажыўшы, мелi магчымасць лётаць на Лысую гару (Зах. Беларусь). У той жа час трохразавае купанне ў святаянскай Р., зробленае на пшанiчным (жытнёвым) полi, гарантавала дзяўчыне прарочы сон аб яе долi.

Беларускія ўяўленні захавалі веру ў мужчынскую, апладняльную моц Р. Выраз «атрасаць расу» шыфраваў любоўныя дачыненні, а ў жніўнай песні Р. «валы з’ядуць — гараць будуць, дзеўкi сап’юць — гуляць будуць». Наагул фразеалагiчная адзiнка «таптаць расу» набыла значэнне «жыць». У фальклорных тэкстах Р. асацыюецца са слязьмі.

Слова «раса» сталася асновай для ўтварэння назоваў розных раслінаў, так ці іначай з ёю звязаных: расічка, расанкі (святаяннік) і некаторых іншых.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

С.М.Талстая

Раса - атмасферная з'ява, якая атрымлівае ў народнай метэаралогіі міфалагічнае тлумачэнне. Па адных вераваннях, Расу "сеюць" зоркі (серб.), яна "спадае" з Венеры (укр.) ці "валіцца з неба" (бел., укр., пол.) уначы (баўг.); Расой, як і дажджом і громам, распараджаецца св. Ілля, яе могуць сеяць на зямлю вілы (баўг.), русалкі (укр.); па іншых павер'ях, Раса "выходзіць з зямлі" (бел., укр., пол.), Раса - гэта "пот зямлі" (баўг.). Балгары Плоўдзіўскага краю верылі, што лятучы змей харчуецца малаком і Расой, а беларусы - што з Расы народзяцца гізы і авадні. Па Расе варожаць пра надвор'е: багацце Расы абяцае добрае надвор'е; радзей густая і не прасыхаючая да раніцы Раса лічыцца прадвесцем дажджу (чарнагорцы, гуцулы).

Рускія таксама верылі ў прадуцыруючыя здольнасці іванаўскай расы. Карову пасля цялення абмывалі бярозавымі венікамі, звязанымі ў Іванаў дзень і ляжаўшымі пад іванаўскай расой ці пад трыма росамі . Пасля Іванава дня малако ў гладышах ставілі "пад тры росы", каб павялічыць удоі. Дзяўчаты з Маскоўскай воб. у купальскую раніцу бралі чыстыя ручнікі, цягалі іх па полі, а затым выціскалі, зліваючы расу ў бутэльку, каб пасля ўжываць яе як лекі ад галаўнога болю . У Сербіі ў наваколлях Болеўца дзяўчаты раніцай Іванова дня "абіралі расу" для мэт любоўнай магіі; яны хусткамі збіралі Расу з жытняга поля, пасля чаго кожная дома замешвала на Расе невялікую круглую перапечку з пшанічнай мукі з адтулінай пасярэдзіне; праз гэту адтуліну трэба было паглядзець спачатку на сонца, а потым на свайго выбранніка.

Славенцы надзялялі магічнай сілай першым чынам траецкую Расу. Жыхары Прэкмур’я на Русальным (траецкім) тыдні набіралі Расу ў даёнку, а ў іншых месцах Славеніі выганялі досвіткам скаціну, каб яна паела роснай травы. Дзяўчаты мыліся расой з жытняга, пшанічнага ці аўсянага поля, каб быць прыгожымі, не мець на твары вяснушак, каб добра раслі валасы, каб не хварэлі вочы і г.д. (звычай зваўся "збіраць расіцу"). Для гэтага трэба было ўстаць крыху раней, каб апярэдзіць ведзьмаў, якія прыйдуць збіраць Расу для сваіх вядзьмарскіх патрэб. У Савіньскай даліне дзяўчаты імкнуліся памыцца расой у той час, калі звон склікае людзей на службу, і на такім месцы, адкуль чутны звон трох цэркваў . Мыццё расой часта прадпісвалася тым, хто прыступаў да лячэння замовай, варажбе ці іншым магічным рытуалам, і лічылася ўмовай іх поспеху . Славенскія гаспадыні замешвалі на траецкай Расе перапечку, якая служыла закваскай на ўсё лета. Падобнай выявай балгары заквашвалі малако іванаўскай Расой.

У шкоднаснай магіі Раса выкарыстоўвалася першым чынам для адбірання малака ў кароў. Славенскія вядзьмаркі рана раніцай у Юр'еў дзень працягвалі па Расе палатно, збіраючы Расу з травы, з-за чаго ў кароў, якім даставалася такая трава, на ўсё лета знікала малако - іх малако пераходзіла да каровы вядзьмаркі. Па павер'ях славенцаў Штырыі, вядзьмаркі займаліся гэтым на Сёмуху: яны збіралі прасцінай Расу з сенажаці, адбіраючы малако ў чужых кароў, а затым акраплялі ёю корм сваёй каровы. Пастухі ўставалі ў гэты дзень да сонца, каб папярэдзіць злаўрэдныя дзеянні ведзьмаў. Сяляне асцерагаліся таксама, што ведзьмы збяруць Расу з жытнага ці пшанічнага поля, пасля чаго жыта з гэтага поля не будзе размолвацца ў муку і не будзе насычаць быдла.

Ва ўсходніх славян адабранне малака злучалася галоўным чынам з днём Івана Купалы. Па вераваннях беларусаў, ведзьма магла сабраць Расу ручніком, абрусам, хусткай ці аброццю затым павесіць іх у сваім хляве і тады малако пацячэ з палатна ці аброці бруёй. З гэтай жа мэтай накрывалі сваіх кароў намочаным расой палатном. Па некаторых вераваннях, Раса магла быць небяспечнай для скаціны ці хатняй птушкі. Рускія Кастрамскога краю лічылі, што мор скаціны і быдлячыя хваробы бываюць "ад шкодных рос". Па меркаванню польскіх сялян, юр’яўская раса шкодзіць курам і выклікае "вылеўкі", г.зн. заўчасна знесеныя яйкі, таму курэй і іншую хатнюю птушку ў Юр'еў дзень не выпускалі на двор, пакуль Раса не высахне. Славенцы асцерагаліся "расы св. Віта", ад якой нібы могуць паміраць людзі, і "Ўзнясенскай расы", якая здольна пазбавіць кароў малака, з-за чаго ў дзень Ушэсця да сонца не выганялі кароў.

Раса

Раса лічылася "божай вільгаццю", што абмывае і ачышчае зямлю. Беларусы стараліся ўмывацца расою, праціраць ёю вочы, абмываць хворыя месцы. Раса можа быць як жыццядайным абярэгам, так іі шкаданоснай. Жыццядайная раса - "юраўская". Купальская або "малочная" раса можа быць як жыццядайнай, так і шкоднай. Шкоднай (асабліва для хатняй жывёлы) яна становіца пад уздзеяннем ведзьмаў.

"Расістасць" зямлі з'яўлялася найважнейшай прыкметай абуджэння яе ўрадлівасці пасля зімовага сезону. Верылі, што на Юр'е сам святы Юр'я насылае асаблівыя росы, якія ахоўваюць скаціну ўлетку ад звяроў, змеяў і адначасова - ад нутраных хваробаў. На "юраўскую" росу абавязкова выганялі хатнюю жывёлу (кароў, коней), каб яна была "спасная" (г. зн. добра пасвілася; была здаровая ўвесь год). У гэты ж дзень гаспадар выпраўляўся "на росу" аглядаць сваё жыта і засцерагчы яго ад усялякай шкоды з дапамогай велікодных костак, яйка або галінак вярбы, што захоўваліся ад Вербніцы.

Раса

Раса, атмасферная з'ява, у народных паданнях і вераваннях сакралізаваная і апаэтызаваная як "раса - божая краса", паводле народных уяўленняў, увасабленне зямнога спору (здароўя, урадлівасці), аб'ект ушанавання і прадмет магічных дзеянняў. З'яўленне расы прыпісвалася дзеянням вышэйшых сіл.

Раса лічылася "божай вільгаццю", што абмывае і ачышчае зямлю. Беларусы стараліся ўмывацца расою, праціраць ёю вочы, абмываць хворыя месцы. Раса можа быць як жыццядзейным абярэгам, так і шкаданоснай. Жыццядзейная раса - "юраўская". Купальская або "малочная" раса можа быць як жыццядзейнай, так і шкоднай. Шкоднай (асабліва для хатняй жывёлы) яна становіца пад уздзеяннем ведзьмаў.

"Расістасць" зямлі з'яўлялася найважнейшай прыкметай абуджэння яе ўрадлівасці пасля зімовага сезону. Верылі, што на Юр'е сам святы Юр'я насылае асаблівыя росы, якія ахоўваюць скаціну ўлетку ад звяроў, змеяў і адначасова - ад нутраных хваробаў. На "юраўскую" росу абавязкова выганялі хатнюю жывёлу (кароў, коней), каб яна была "спасная" (г. зн. добра пасвілася; была здаровая ўвесь год). У гэты ж дзень гаспадар выпраўляўся "на росу" аглядаць сваё жыта і засцерагчы яго ад усялякай шкоды з дапамогай велікодных костак, яйка або галінак вярбы, што захоўваліся ад Вербніцы.

Раса-лекарка

Аб тым, што раса пазбаўляе ад шматлікіх захворванняў і аказвае магутны танізавальны і закаліваючы эфект, чалавецтву было вядома ўжо даўно. Справа ў тым, што раса як бы збірае з раслін пылок і ферменты, акумулюе чыстую энергію Сонца і таму з'яўляецца важным элементам умацавання чалавечага цела гаючай энергіяй. Найболей гаючая ранішняя раса лугоў, лясных узлескаў, лясных палян.

Парады Вангі па лячэнні расой:

1. 1. Лячэнне варыкознага пашырэння вен

Хворы павінен хадзіць па лузе ў чыстых баваўняных шкарпэтках. Калі шкарпэткі добра прапітаюцца расой і ўзыдзе сонца, іх не варта здымаць - яны павінны высахнуць на нагах. Такую працэдуру рабіць праз дзень, пакуль ёсць магчымасць.

1. 2. Лячэнне тромбафлебіту

Паставіць у двары на зямлю неглазіраваны гарлач з вадой, раніцай сабраць мокрую ад вільгаці зямлю пад гарлачом і пакласці яе на хворае месца. Моцна прывязаць бінтом або сурвэткай. Працэдуру выканаць 3 разы.

1. 3. Умацаванне касмічнай энергіяй

Рана раніцай выйсці на луг, распасцерці на траве чыстую прасціну або палатно, пачакаць, пакуль яно не прапітаецца расой. Загарнуцца ў гэтае палатно і чакаць, пакуль яно не высахне на целе. Працэдуру прарабіць некалькі разоў. Арганізм напітваецца біялагічна актыўнымі рэчывамі і літаральна напампоўваецца энергіяй.

Пры з'яўленні алергічнага сыпу на целе народная медыцына рэкамендуе па раніцах абцірацца расой.

"Зімовая раса"

Намаразь на акне

Іней - від атмасферных ападкаў, уяўляючых сабой тонкі пласт ледзяных крышталяў, якія ўтвараюцца з вадзяных пароў атмасферы. Часта суправаджаецца туманам.

Утварэнне.

Гэтак жа, як раса, утвараецца з прычыны астуджэння паверхні да адмоўных тэмператур, ніжэйшых, чым тэмпература паветра, і дэсублімацыі вадзяных пароў на паверхні, астыўшай ніжэй 0 °C. Па форме часцінкі інея нагадваюць сняжынкі, але адрозніваюцца ад іх меншай правільнасцю, бо зараджаюцца ў меней раўнаважкіх умовах, на паверхні нейкіх прадметаў.

"Зімовая раса" ад псарыязу

Мая сястра вылечыла сабе псарыяз усяго за 40 дзён з дапамогай "зімовай расы". Уначы мароз малюе на шыбе ўзоры, а днём ад сонечных прамянёў ўзоры растаюць. Вось гэтую адталую ваду сястра і заве "зімовай расой". Такую "расу" яна збірала ў шкляны слоік, а потым мыла ёю хворыя месцы.

"Зімовай расой" можна таксама прамываць вочы, калі яны закісаюць, змазваць фурункулы і драпіны. Адталая вада дапамагае таксама ад шуму ў вушах - закапваць па тры кроплі ў кожнае вуха на ноч.

Сяргей Каплуноўскі

http://babushka.ua/receipts/item/?cat=5&sub=160&id=1521

Раса

Ганна Крывашэіна

Чароўны, нябесны дарунак, раса лічылася нектарам неўміручасці. У індуісцкай міфалогіі амрыта, адмысловае пітво, эліксір неўміручасці, звалася "салодкай расой". Кітайскае Дрэва салодкай расы, якое расце ў цэнтры міру, на гары Кунь-Лунь, таксама знак неўміручасці. У Месаамерыцы тыя ж якасці прыпісвалі расе, якая з'яўлялася на святым кактусе. "Варотамі саладчайшай расы" вобразна завуць буддыйскае вучэнне. У Кабале раса - знак уваскрэсення: мёртвыя адраджаюцца Расой Святла, выпарваючайся з Дрэва Жыцця.

З'яўляючыся на мяжы двух перыядаў - святла і цемры, раса валодае магічнай сілай. Дзяўчаты мыліся ружовай расой, у якой адлюстроўвалася святло ранішняга світанку, каб здабыць прыгажосць і здароўе. Лічылася, што раса захоўвае сілу ўзыходзячага сонца, якое нараджаецца, і таму ў адмысловыя дні, напрыклад у дзень святога Георгія (балгарская традыцыя), на ўзыходзе, качаліся па траве, на якой выпала раса. Руская народная казка распавядае, як Дабрыню Мікіціча з дзяцінства прымушалі качацца па ранішняй расе: ад гэтага ён стаў такім дужым, што з шасці гадоў мог вырываць з коранем дубы.

Асабліва цудоўную гаючую і магічную сілу расу здабываюць на русальным тыдні, на свята Івана Купалы, на Свята расы, якое адзначалася ў паўночных краінах. У гэтыя дні русалка Расяніца насычае траву жыватворнай сілай, якая перадаецца жывёлам і людзям.

Кельцкія дзяўчаты на Бельтайн (1 траўня) хадзілі мыць твар расой і перад світанкам загадвалі жаданне.

Міфы некаторых народаў кажуць аб тым, што душы людзей, узняўшыся ў неба птушкай пасля смерці, вяртаюцца ў мір жывых - пакідаюць крылы і выпадаюць на зямлю расой. У індыйскіх ведах сказана: "Шлях продкаў вядзе на месяц, адкуль душы спадаюць з расой, узнікшай з месяца (Самы)". У неаплатонікаў кропля - гэта натуральная абалонка душы (вада, якая нешта акружае, не проста ахоўвае, абараняе: прастора ўсярэдзіне яе становіцца чыстай і святой). Існуе прымаўка: "Дзеці - гэта Чароўная раса". Спалучэнне на Івана Купалу абрадаў купання ў расе і шлюбных абрадаў і гульняў лічыцца праявай гэтай старажытнай ідэі рэінкарнацыі.

"Качанне па расе" як паганскае таемства

А.Г. Баброў

Традыцыйныя мадэлі ў фальклоры, літаратуры, мастацтве.

У гонар Н.М. Герасімавай.

1. "Жывая зямля": Качанне

"Не космас надвор'ем кіруе -

Народ пахалодаў да зямлі.

Вось яна, Маці, і астывае".

Стаўленне да Зямлі як да жывой істоты і яе абагаўленне маюць глыбокія карані. Старажытнаму культу Землі, які знайшоў адлюстраванне ў сярэднявечных пісьмовых крыніцах, прысвечаны класічныя працы С.Смірнова С і В.Л.Камаровіча. У круг з'яў, звязаных з глыбокай пашанай Зямлі, уваходзіць, у прыватнасці, звычай "споведзі зямлі", вядомы наўгародскім ерэтыкам-стрыгольнікам у XIV стагоддзі і які захоўваўся ў старавераў у XIX стагоддзі.

Даследнікамі сабраны таксама шырокі матэрыял аб абрадзе "качанне/кувырканне па зямлі" у народнай традыцыі. Безумоўна, гэты абрад звязаны не толькі з аграрнай магіяй, але і з больш старажытным культам Землі. Дадзеныя аб "качанні/кувырканні па зямлі" у народнай традыцыі ўключаюць розныя яго віды: каляднае - па падлозе у памяшканні, масленічнае - з гор, вяснова-летняе па канчатку жніва - па полі (у тым ліку качанне святароў падчас так званай "хадні ў жыта" на Велікодным тыдні, на Ўшэсце або ў Юр'еў дзень) і г. д., сярод іх "качанне па расе" раніцай у Юр'еў дзень або на Івана Купалу.

Безумоўна, цяжка выразна размежаваць качанне "па зямлі", "па полю", "па траве", "па жыту" і "па расе" - не заўсёды ў крыніцах прама гаворыцца, ці пакрыта зямля (поле, трава, жыта) расой. Паўсюдна распаўсюджана прымацоўванне здзяйснення абраду да часу перад узыходам сонца, аднак, само па сабе непазбежна ператварае у нашых шыротах качанне / кувырканне па зямлі (полю, траве, жыту) менавіта ў качанне / купанне ў расе (асабліва ў ноч перад святам Івана Купалы, 24 чэрвеня ст. ст. - 7 ліпеня новы. ст., але таксама і ў Юр'еў дзень).

2. "Жывая вада": Раса

"Божая раса Божую зямлю кропіць"

2.1. Магічныя ўласцівасці расы

Вада ў вызначаныя дні (Каляды, Новы год, Стрэчанне, у Вялікі чацвер і ў дзень Івана Купалы) наогул лічылася сакральнай, асабліва калі яна набіралася пры захаванні вызначаных умоў: рабіць гэта вынікала да ўзыходу сонца, пажадана раней усіх ("непачатая вада"), пры гэтым забаранялася адліваць гэту ваду з вядра або зачэрпваць другасна; вынікала таксама захоўваць маўчанне пры перанясенні вады ў хату. Пачыталася святой і раса, пра што сведчаць прыведзеныя В.І.Далем сказы: "Расою, ды праз срэбра памыцца - белая будзеш", "Усе мы расцем пад чырвоным сонейкам, на Божай расе", "Без расы і трава не расце" і г. д. У народных гаворках зафіксаваны ўжыванні слова "раса" "у спалучэннях, звязаных з каляндарнымі абрадамі, прыметамі і павер'ямі, якія выказваюць веру ў тое, што раса валодае цудоўнай гаючай сілай (таму па ёй бегаюць, валяюцца, імкнуцца паіць кароў, коней, каб захаваць або даць ім сілу, прыгожы выгляд і т. д.)".

У замовах у пачатковай частцы тэксту, вядомай як "цудоўнае апрананне", сустракаецца матыў "мыццё расою" (нараўне з "абціраннем" святлом, зоркамі або світанкам), ды і наогул раса часта згадваецца як субстанцыя магічная па паходжанню або прызначэнню ("дададзеная" св. Юр’ем або "выпушчаная" яго маці; сабраная Багародзіцай; яна "падае" на яблыню ў райскім саду; на яе пераходзяць хваробы; па ёй ходзіць Багародзіца і едзе Юрый; ёю Хрыстос палівае змей; яе "збіваюць" тры калекі; "злізвае" сонца і г. д.).

Раса, якая выкарыстоўвалася ў лячэбных мэтах, атаясамлялася, відавочна, з "жывой вадой" старажытных былін і чарадзейных казак. Аб гэтым сведчыць, напрыклад, спосаб "выгаення" былінных герояў.

2.2. "Юр’еўская" раса

Паводле традыцыйных паданняў, раса з'яўляецца на раслінах толькі пасля таго, як у Юр'еў дзень зямля ўпершыню "раствараецца", "расчыняецца"; яна выходзіць з зямлі (або яе выпускае св. Юрый: "Юры расу спускае") разам з першай зелянінай. Па меркаванню Т.А. Агапкінай, "магічны судотык з гэтай першай расой становіцца асноўнай мэтай рытуальных "хаджэнняў у жыта"". "Юр’еўская" раса ў народных паданнях пачыталася гаючай: "Юр'ева раса ад сурокаў, ад сямі хвароб"; "Катаюцца па расе";"Будзь здаровы, як Юр'ева раса!"

У народнай традыцыі рытуальныя абыходы палёў у Юр'еў дзень паўсюдна ўключалі збор расы, якую пасля выкарыстоўвалі, у прыватнасці, як лекавы сродак; збор расы быў накіраваны таксама на "адабранне / павелічэнне ўраджая, надояў". "Ведзьмы", вядомыя пад рознымі імёнамі, у Юр'еў дзень збіралі расу з палёў у балгараў і ў македонцаў, у заходніх славян, у Карпатах і ў усходніх славян. У апошніх збор расы ў ноч перад Юр'ем вырабляўся "цадзілкай (тканню для працэжвання малака), кавалкам палатна, падолам спадніцы, ручніком, абрусам"; "расу адносілі ў хлеў, давалі яе выпіць карове ці крапілі ёю быдла".

Нараўне са зборам расы, па ўсёй тэрыторыі Ўкраіны і Беларусі на Юр'еў дзень сустракаецца качанне (кувырканне) па зямлі (па ўсходам азіміны), прычым значная частка юр’еўскіх "хаджэнняў у жыта" так або інакш звязвалася з расой, а часам адзначаецца як "качанне па расе". У Беларусі рана раніцай у Юр'еў дзень было прынята хадзіць на расу "таптаць" або "трусіці". Варта мець у віду, што наогул адзін з асноўных спосабаў "адбірання уражая" складаецца ў тым, што "ведзьма адпраўляецца ў поле хутка пасля таго, як на пасевы легла раса, качаецца па ёй голай", а затым збірае расу і выкарыстоўвае яе магічнай выявай, ці пераносіць яе ў свой свіран. У той жа час у рускіх "качанне па расе" у Юр'еў дзень зафіксавана толькі ў Смаленскай губерні: "На Юр’я бабы выходзяць натоўпамі ў поле і качаюцца распранутымі па полі". Па меркаванню В.К. Сакаловай, "тут магчыма беларускі ўплыў". (рэд: але ўсе ведаюць, што смаляне ёсць этнічныя беларусы)

У асобных землях матыў адабрання малака пры дапамозе адмыслова сабранай расы сустракаецца ў вераваннях. прымеркаваных не да Юр'евага дню, а да Чыстага Чацвярга (Святой Пятніцы): "збор расы і травы з чужых палёў", "цяганне вяроўкі па расе ад чужога хлява да свайго". Сабранай расой "ведзьмы крапілі або паілі сваё быдла або абмывалі сваім каровам вымя", а таксама варылі на ёй "зелле з сабранай травы".

У рускіх да XIX - пачатку XX стагоддзя захаваліся толькі асобныя адгалоскі купальскай абраднасці, "яе асноўныя элементы былі перанесеныя на іншыя святы". Аналогам дня Івана Купалы у рускіх лічыцца Ярылін дзень (запускі перад Пятроўскім пастом, 4 чэрвеня), збольшага Пятроў дзень, як і само свята "Іванаў дзень" быў вядомы паўсюдна. Так, напрыклад, паўсюль у народнай традыцыі захаваўся звычай купацца пад Іванаў дзень, прычым напярэдадні свята (дзень царкоўнай памяці Аграфены "Купальніцы", 23 чэрвеня ст. ст. - 6 ліпеня новы. ст.) стаў тэрмінам, з якога пачыналі купацца; лічылася, што да гэтага дня вада яшчэ халодная. Часам купанне замянялася абліваннем, нараўне з купаннем, абавязковым было мыццё ў лазні, для чаго рыхтаваліся адмысловыя венікі, "у якія ўстаўлялі розныя кветкі і траву, асабліва Іван-ды-Мар'ю".

Як вядома, удзельнікі ўсходнеславянскага купальскага абраду, зафіксаванага досыць фрагментарна, плялі і адзевалі на галаву вянкі, упрыгожваліся раслінамі; здабывалі "жывы агонь" і разводзілі вогнішча, спявалі і скакалі вакол яго, парамі пераскоквалі праз вогнішча, удыхаючы дым кінутых у агонь траваў і стараючыся не разнімаць рукі, і, нарэшце, збіралі расу і каталіся па ёй: у свята Івана Купалы хадзілі "пад Іванаву расу", "расу спаганяць" ("дзявоцкі звычай у ноч на Івана-Купалу збіраць расу і ёю мыцца, каб "хлопцы ганяліся"). У іншых месцах "дзень Івана Купалы зваўся яшчэ Ярылы. Абліваюцца вадой, сабіраюць расу, купаюцца разам з канямі".

"Іванава раса" у народнай традыцыі лічылася гаючай: яе выкарыстоўвалі, "каб прагнаць усякую хваробу", напрыклад, прамывалі вочы і лячыліся ад вугроў на твары; у купальскую ноч "збіралі ў пасудзіну" або ў гладышы для малака; вадзілі абрусам па роснай траве і затым выціскалі яе. У каляндарнай міфалогіі купальскага цыклу таксама вядомы матыў "адабрання ведзьмамі малака" пры дапамозе збору атаяснянай з малаком расы (уначы ў пярэдадне Купалы). Б.А. Рыбакоў справядліва адзначаў: "Мноства дэталяў абраду пераконвае ў тым, што свята Купалы была звязана не толькі з сонцам, у гонар якога запальваліся ад "жывога агню" знакамітыя купальскія вогнішчы, але і з расой, якая з'яўляецца штодзённым абрашэннем каласяшчайся ў гэты час збажыны. У купальскую ноч чэрпаюць расу, мыюцца расой і нават цягаюць з магічнай мэтай абрус па расе".

Сустракаюцца і прамыя сведчанні аб купанні / качанні па "Іванаўскай расе". Апісваючы купальскае свята "на Карпацкіх гарах, Судэтах і Карнапашах на прасторы некалькіх сот вёрст", І. П. Сахараў заўважае аб яго ўдзельніках: "Пасля пераскоквання праз вогнішчы агнёў, купаюцца ў расе", а "літоўца-русы", па яго словам, завуць гэты дзень святам расы ("на расу" яны і адпраўляюцца рана раніцай у дзень Івана Купалы). Аб назове свята Івана Купалы "расою" сведчыць і В. І. Даль; адзначана купанне ў расе ў гэты дзень таксама ў гуцулаў і ў раёнах кантакту ўсходнеславянскага і фінскага насельніцтва.

У апісанні купальскага абраду ў "Стоглаве" (1551 год), паводле спісу, вядомаму І. П. Сахараву, прама гаворыцца: «И егданощь мимо ходит, тогда отходят к роще с великим кричанием, аки бесы омываются росою». "Наш народ думае. - пісаў збіральнік, - што пераскокванне праз агонь пазбаўляе ад зачаравання. У купанні ранішняй расою яны лічаць ачышчэнне цела і збавенне ад хвароб".

3. Паганскае таемства

"...акі нячысцікі абмываюцца расою"

3.1. Паганскае вадохрышча

У Старым запавеце апісаны цуды з расой, якія здарыліся пры біблейскім суддзі Гедэоне. Спачатку, па малітве Гедэона, раса выпала толькі на расцеленую па зямлі поўсць, а паўсюль было суха; у другую ноч "толькі на поўсці было суха, а на ўсёй зямлі была раса" (Суд. 6, 36-40). У "Прамове філосафа", паводле Начальнаму летапіснаму збору (XI стагоддзе), згадваецца аб гэтых біблейскіх цудах з расой як аб правобразе хрысціянскага вадахрышча: «Еже нынѣ крестятся духом и водою, якоже и Гедеонъ преобрази...» Далее летописец прямо отождествляет росу и крещение: «роса, еже есть святое крещение». Гэты ж прыклад выкарыстоўвае ў "Слове аб законе і мілаце" мітрапаліт Іларыон (XI стагоддзе), каментуючы біблейскі тэкст наступным чынам: «По всей же земли роса — по всей бо земли вѣра прострѣся, дождь благодатный оброси, купѣль пакы порождениа сыны своа в нетлѣние облачить». Схожее понимание росы как благодати Христа находим и в ряде других известных вДревней Руси текстов, например, в апокрифическом «Сказании Афродитиана».

Чыннікам, які заахвоціў як мітрапаліта Іларыона, так і летапіснага грэцкага "філосафа", растлумачваючы сэнс цэнтральнага хрысціянскага таемства, успамінамі прыкладу з Старога запавету і суаднесеннем расы з вадахрышчам, былі адмысловыя адносіны язычнікаў да гэтай прыходнай звыш "нябеснай вільгаці". Падобна таму, як Іван Купала з'яўляецца свайго роду "двайніком" Іоана Хрысціцеля, купанне ў "жывой вадзе" - святочнай першай ранішняй расе, яшчэ не асветленай прамянямі сонца, у вызначаным сэнсе служыць аналагам хрысціянскаму вадахрышча і таму звязана ў народнай традыцыі менавіта з днём царкоўнага шанавання Іяана Хрысціцеля. Характэрна, што ў адной з замоў, храналагічна прымеркаванай да купальскай ночы, сустракаецца замена традыцыйнай "расы" "іярданскай вадою" - вадой Вадахрышча Гасподняга.

3.2. Паганскае памазанне?

У старажытным "Слове аб злых жонках", вядомым у адзіным пскоўскім па паходжанні спісу 70-80-х гадоў XV стагоддзя, русалкі названыя "міраносіцы пякельныя", прычым з апісанай сцэны відавочна, што гаворка ідзе аб русалках не як аб міфалагічных істотах, а як аб рэальных удзельніцах язычных ігрышчаў: «Видѣвъ русалкы по граду идуща и рукавома прѣгыбающемъ, и рече: "Се суть мироносицы адовы идуть къ отцю своему Сотонѣ"».

Па меркаванні Б.А. Рыбакова, "сувязь расы з русалкамі не вызывае сумнення", а русаліі, у сваю чаргу, " былі кульмінацыйнай кропкай народных паганскіх свят". У балгарскіх і малдаўскіх тэкстах сустракаецца паданне, што русалкі насяляюць расу, што звязваецца Т.А. Агапкінай з магчымасцю "народна-этымалагічнага збліжэння ў рамках балг. русаліі - расен "назоў кветкі" і "росны" - раса <...>, якая злучае русаліі як з воднай, так і з расліннай стыхіяй. У той жа час раса (асабліва першая, ранняя раса, якая выпала ў вызначанае свята) успрымаецца ў традыцыйнай культуры як цэнтр пладаноснага пачатку".

Зразумела, чаму ўдзельніцы "д'ябальскага ігрышча" накіроўваюцца, з пункта гледжання хрысціянскага кніжніка, да "сатаны?", але чаму яны названыя "міраносіцы пякельныя"? Нагадаю, што евангельскія міраносіцы - гэта святыя жонкі, прыйшэўшыя да дамавіны Хрыста, каб памазаць яго пахамі (Мк. 16,1; Лк. 24,1). У царкоўнай традыцыі памазанне - гэта другое, услед за вадахрышчам, хрысціянскае таемства, у якім паведамляецца мілата, умацоўваючая чалавека ў духоўным жыцці, а міра - назоў рэчыва, ужывальнага царквой у гэтым таемстве. Думаецца, у дадзеным тэксту маецца на увазе, што "міраносіцы пякельныя" нясуць нейкае пэўнае рэчыва - паганскае "міра". Што ж гэта за "анты-міра", "міра пеклава", па меркаванню старажытнага аўтара?

У святле прыведзеных вышэй матэрыялаў можна лічыць, што гэта - "жывая вада" паганскай традыцыі, раса, сабраная падчас купальскіх русалій. Суцэль верагодна, што ў "спушчаныя" да зямлі рукава "танцорак-русалак" збіралася жыватворная раса, таму яны і былі названыя "міраносіцамі пякельнымі" з адагнутымі рукавамі.

У такім разе святочная раса, хоць і ўскоснай выявай (праз збліжэнне з мірам), апыняецца супастаўленай старажытным кніжнікам з хрысціянскім таемствам, гэтым разам з памазаннем, а не з вадахрышчам. Гэты прыклад таксама дазваляе нам казаць аб абрадзе "качання ў расе" як аб язычным таямніцтву, які выконвае функцыі, аналагічныя памазанню.

Вядома і іншае значэнне слова "таемства", звязанае з патаемнасцю абраду. Думаецца, параўнальна невялікая колькасць зафіксаваных этнографамі і фалькларыстамі сведчанняў існавання "качання па расе", тлумачыцца тым фактам, што гэты абрад мяжуе з традыцыйна абгаварыемай воляй у адносінах мужчын і жанчын (нездарма лічылася, што ў купальскую ноч магчымы некаторыя дзеянні, забароненыя ў астатні час).

"Не мыццём, так катаннем"

Лічачы, што "качанне па расе" у ноч на Юр'еў дзень і на Івана Купалу з'яўлялася паганскім "таемствам", якое захавалася ў народнай традыцыі як непасрэдна ў першапачатковым выглядзе, так і ў рэдукаваных варыянтах - у "качанні / кувырканні па зямлі" з аднаго боку, і ў "збіранні расы" - з другога, мы схільныя ўгледжваць некалькі іншы сэнс у гвалтоўным качанні святароў, чым гэта прынята ў навуковай літаратуры. Як адзначаецца ў этнаграфічных апісаннях, "сяляне (звычайна жанчыны) прасілі святара або дзячка пакачацца на зямлі, каб "снапы былі цяжкімі", "пасевы буйнымі"; і калі ж святары адмаўляліся гэта зрабіць, іх валілі на зямлю і качалі сілком". На наш погляд, звычай "качання" святароў - гэта не толькі адгалосак старажытнага "качання" жраца (вяшчуна) як праявы аграрнай магіі, але і факт актуальнай рэлігійнай палемікі, гвалтоўнага прылучэння прадстаўніка іншай, хрысціянскай веры да паганскіх абрадаў, якія працягваюць існаваць у народзе.

Дагэтуль мы заставаліся ў рамках старажытных звестак аб паганскім абрадзе "качанне па расе". Істотна, аднак, што аналагічныя звычаі вядомыя таксама ў шматлікіх іншых еўрапейскіх народаў: збіранне расы, мыццё расой людзей і жывёл, качанне або хадня басанож па расе выраблялася ў ноч перад днём св. Георга, 1 сакавіка (Новы год) і 1 траўня (Вальпургіева ноч), Сёмухай і Духавым днём, а часцей за ўсё – перад днем Іоана Папярэдніка. Такога роду абрады сустракаюцца ў аўстрыйцаў, балгараў, грэкаў, іспанцаў, італьянцаў, лапароў, немцаў, французаў, народаў Бельгіі, Нідэрландаў, Скандынавіі, Швейцарыі і былой Югаславіі.

У Навары хадзіць басанож або голымі праз роснае поле для вылячэння ад хвароб звалася "санхуанізіравацца" (sanjuanarse). На наш погляд, "качанне/купанне ў расе" (можна выкарыстаць і самавіта як гучыць тэрмін "санхуанізацыя") адносіцца да найстаражытных абрадаў індаеўрапейцаў і з'яўляецца паганскім таемствам (містэрыяй). Судзячы па старажытных матэрыялах, пасля здзяйснення магічных дзеянняў удзельнікамі абраду можа дасягацца нейкі трансасобавы стан прытомнасці, падобны з глыбокімі містычнымі перажываннямі. Існуюць шматлікія аповяды аб цудах, адбываўшых у купальскую ноч або досвіткам дня Іяана Папярэдніка: па зямлі ходзяць духі і ведзьмы, а звяры і дрэвы кажуць чалавеча, квітнее папараць, зямля адчыняе скарбы, расліны пераходзяць з месца на месца, з лесу выходзіць змяіны цар з залатымі рожкамі, мурашкі збіваюць чарадзейнае масла, сонца на ўзыходзе пачынае "гуляць" (пералівацца ўсімі колерамі, незвычайна рухацца, "змагаецца са змеем" і г. д.), вада ператвараецца ў віно або замірае, і нарэшце, нябёсы "адчыняюцца".

Мова захавала мноства ўскосных сведчанняў аб значэнні купальскага качання па расе, не суцэль ясных без прыцягнення этнаграфічнага кантэксту. Да ліку такіх прыкладаў мы прапаноўваем адносіць вядомыя ўсім выразы: "катаць ва ўсю Іванаўскую", "Не мыццём, так катаннем" і, нарэшце, "Маці-сыра зямля". г. зн. арашонная і аплодненая нябеснай вільгаццю зямля, да якой прыпадаюць язычнікі.

Для глыбейшага разумення "качання па расе" важны разгляд кантэксту яго здзяйснення. У гэтым абрадзе злучыліся рысы культу двух стыхій Светабудовы - Зямлі ("качанне па зямлі") і Вады ("шанаванне расы"), як у "пераскокванні праз вогнішча" злучаюцца культы двух іншых стыхій - Паветра ("скачкі") і Агню ("вогнішча"). Ва ўсякім разе, для купальскага абраду відавочная "парнасць" "пераскокванне праз вогнішча" і "купанні ў расе". Падобна таму, як раса ў купальскую ноч - гэта "жывая вада", агонь купальскіх вогнішчаў - таксама "жывы", г. зн. здабыты трэннем. Але рытуальныя вогнішчы распальваліся і ўвесну, у тым ліку "юр’яўскія", вогнішчы вядомыя на Карпатах, у Славакіі і Харватыі. Адзінства, якое ўзнікае ў выніку сумяшчэння абрадаў, звязаных з пераскокваннем вогнішча і качаннем па расе, зварот да ўсіх чатырох стыхій Светабудовы, сведчыць, на наш погляд, аб першапачатковасці гэтай "парнасці".

Для ігумена жа пскоўскага Елеазарава кляштара Памфіла, аўтара Павучання аб імпрэзе дня Іяана Папярэдніка (1505 год), начны купальскі абрад уяўляўся наступным чынам: «Женам же и дѣвам плескание и плясание... и хрептом ихъ вихляние, и ногам ихъ скакание и топтание; ту же есть мужем же и отроком великое прелщение и падение».

РАСА

Першага Траўня яны мылі расой сваіх кароў. Расу павінен сабраць сам хворы досвіткам Першага Траўня. Пра гаючыя ўласцівасці расы і ўжыванне яе з магічнымі мэтамі ў народных абрадах гл. Юр’яў дзень; Іванаў дзень (ІВАН КУПАЛА). "Расою, ды праз срэбра памыцца - белая будзеш. Мядовая (салодкая) раса - да мору на быдла" ."Вялікая раса ранкам - да добрага надвор'я, змрок - да дажджу" ."Вада вады чакае" - што азначае сабою тую прымету, што калі на зямлю выпала багатая раса, то ў той дзень ці найблізкую ноч патрэбна чакаць вялікага дажджу" .

Крыніца: http://www.token.ru/500.shtml

Да хрысціянскага свята Георгія-Змееборца 6 траўня (23 красавіка па старым стылі) перайшлі старажытныя паганскія земляробчыя абрады. У канчатковым выніку, Георгій - на грэцкім "земляроб". У розных краінах імя святога гучыць па-рознаму: Георг, Джорж, Іржы, Ежы, Ягор. У розных вабласцях Ўкраіны ў святога Георгія таксама розныя імёны: Юрась - на Падоллі і ў Галічыне, Юры - у цэнтры, Рыгор - на Чарнігаўшчыне, Рыгорый - на Сумшчыне, Гурый і Грыцкагурый - на Палтаўшчыне і Слабажаншчыне. У літаратурнай мове - Юры-змееборац.

- Святы Юрай мае залатыя ключы ад зямлі. Ён адкрывае і выпускае расу.

Жытоміршчына.

- Да ўсходу сонца выганялі свячонаю вярбою худобу пасвіцца. Казалі, штоб збіла юр’яўскую расу. Бралі хлеб, замотаны ў ручнік і шапталі замову да каровы.: "Юрый - Рыгорый, пасі маю карову. Будзь сонечкам ясным, будзь месяцам красным, яснымі зорамі прынось хазяйцы малака цэбрамі, сыр вазамі, а масла, штоб не паядалі і Божу маці ўспаміналі".

-Святога Юрыя пачытаюць як заступніка цеплыні, расліннасці і пладавітасці. У песнях у яго срэбны або зялёны горан, ад голасу якога "ўсе лясы пазацвіталі, а ўсе пташкі павыляталі". Ад Юр’я пачынаецца сапраўднае цёплае лета. Каб быць здаровым і прыгожым, юр’яўскай расой добра мыцца. Прамывалі вочы, каб добра бачыць і чытаць без ачкоў. Пахадзіць па ёй басанож - дапамагае ад артрытаў і рэўматызму.

- Юр’яўскую расу збіраці можна па жыту, можна, па травічцы. Трэба браць таку латачку - палатняну ці марлечку ды набраць у тую латочку, ды сцадзіць у чысты посуд які. Так і няхай стаіць за іконамі. А як трэба ад хворасці якой, то ці ўмыйся, ці шаруйся - абавязкова паможэ.

-Збіраюць юр’яўскую расу таксама ведзьмы і знахары, каб адабраць у кароў малако. Таму ў гэты дзень у варотах раскладвалі агонь і пераганялі праз яго быдла. Абсыпалі яго свячоным макам - ведзьма толькі тады зможа падступіць да каровы, калі збярэ ўвесь. Слалі пад нагу каровам ручнік або падкатывалі пад іх свячоными яйкамі, каб не хварэлі. Каб зберагчы карову ад ваўкоў, трэба, каб яна пераступіла праз зачынены замок. Ключ ад замка вешалі ёй на шыю, кажучы: "Не замок закрываю, а воўчы зубы, штоб не рваў маёй кароўкі".

-Пастухі, якіх грамадства наймала на лета пасці табун, на Юр’я пасціліся, хадзілі ў царкву, ставілі святому свечку і чыталі малітву: «Ставлю я, Господи, скотинку на луки, вручаю Тобі, Господи, на руки. Святий Спас, шоб Ти мені скотинку спас. Пресвятий Ягорій! сохрани овець од ябедників, од ябедниць і засунь їх, Господи, чугунною лавою!».

-Каб быў добры ўраджай і не выбіў яго град, абыходзілі палі працэсіяй са святаром. Пасля кожная сям'я збіралася поруч свайго поля на абед. Рыхтавалі абавязкова "пражэню" - яечню з цэлымі жаўткамі. Яна нагадвае сонца і павінна была выклікаць сонечную цеплыню. Пасля абеду мужчыны і жанчыны качаліся парамі па зялёнай пшаніцы, жыту або аўсу.

- Мы ў калгасе рабілі, а качаліся на Юр’я абавязкова. Паставім стол, і нагатуем ўсяго і па чарцы вып’ем. А тамака жыто ўнізу, ды ў тым жыце качаліся. Мужчыны, хто яку бабу ўхопіць, паваліць, і пакаціліся ўніз! Ды йдзем, ды й зноў па чарцы, ды й зноў качаемся - уся брыгада. Гэта штоб жыта нарадзіла - так старыя людзі казалі нам. Нам - старыя, а мы маладым. Але тамака жыта гарнэ расце, дзе пакачаюцца.

Пасля вайны на Юрыя качаліся парамі жанчыны:

- На Юр’я пазбіраюцца бабы, папрывязваюць кукурузіны да пояса, а тады ўхопяць адна адну і давай качацца па полі.

-Качанне на засеяным полі замяніла палавы акт, ажыццяўляны мужчынам і жанчынай на поле ў паганскія часы. Сукупленне павінна было спрыяць апладненню і пладавітасці ўсяго жывога.

-Досвіткам на Юрыя, калі быдла ляжыць у хляве, трэба пасеяць агуркі - дадуць добры ўраджай і не будзе пустацвета. Калі ў гэты дзень схаваецца ў жыце крумкач, будзе ўраджайнае лета, а калі хлеб узышоў вераб'ю да каленаў, "то будзе дрэнны час".

Крыніца: http://rheumatology.com.ua/blog/news/813/

Цудадзейная Юр’еўская раса

Янка КРУК, Аксана КАТОВIЧ

Народная энцыклапедыя

Штогод 6 мая нашы продкi адзначалi свята ў гонар Юр’я, якi выконваў бадай што самую пачэсную мiсiю — выпускаў на белы свет пасля доўгага зiмовага спачыну гаючыя сiлы Матухны-Зямлi.

Калi ж людзi чулi першы гром вясной, то ў гэты час трэба было пацерцiся спiнай аб дуб або тройчы перакулiцца на зямлi, каб улетку ад цяжкай працы не балела сярэдзiна (спiна). Калi першы раз вы ўбачыце бусла ў палёце, то i самi ўсё лета будзеце на нагах, калi ж ён будзе сядзець у гняздзе, то i вас чакаюць працяглыя хваробы — «сядзець будзеце ў хаце». Усе памятаюць, што пачуўшы першы раз зязюлю, трэба патрэсцi грошы ў кiшэнi, тады ўвесь год багаты будзеш.

Заключны акорд у сiмфонii прыроднага абуджэння — сiмвалiчная вестка, якую падасць сама зямля. Гэтаксама як у дзень праваслаўнай Пасхi на зямлю сыходзiць свяшчэнны агонь, так 6 мая, у дзень ушанавання святога Юрыя — Георгiя Перамаганосца — зямля абуджаецца i падае дзiўны i таямнiчы знак — у першы раз «выпускае расу». У народнай медыцыне шырока выкарыстоўваецца не толькi вада, пасвяцоная ў храмах на Вадохрышча, але i тая, якую прыносiць першы веснавы дождж або першы восеньскi снег. Лiчылася, што выключнымi гаючымi здольнасцямi валодала i Юр’еўская раса.

Вiдаць, зусiм невыпадкова якраз да гэтага дня беларусы прымеркавалi першы выган свойскай жывёлы на пашу. Сувязь вiдавочная, прамая i адначасова сiмвалiчная. Каб свойская жывёла прыносiла штогадовы прыплод, была малочнай, яе быццам аддавалi пад непасрэдны патранаж аднаго з галоўных святых хрысцiянскага Паднябесся.

Абрады «запасвання гаўядо» праводзiлiся ў некалькi этапаў, аднак кожны з iх быў прасякнуты адной i той жа iдэяй — захаваць жывёлу ад любых пашкоджанняў i паспрыяць яе добрай малочнасцi. У розных куточках Беларусi гэтыя абрады мелi нешта сваё, непаўторнае, як непаўторнымi былi гаспадары i iх гаспадаркi, але iх аб’ядноўвала адно: жаданне далучыць сваю жывёлу да гаючай моцы зямлi, паспрыяць яе захаванасцi, рэпрадуктыўнасцi i прадуктыўнасцi.

Прывядзём толькi некалькi прыкладаў абрадавых падзей, якiя разгортвалiся ў хаце, хляве, на падворку, нарэшце, на выгане, калi статак збiраўся цалкам.

Першы этап абрадавых дзеянняў пачынаўся прама ў хаце. Адны этнаграфiчныя апiсаннi сведчаць, што на досвiтку гаспадыня накрывала стол чыстым абрусам, пасярэдзiне яго гаспадар клаў бохан хлеба з пасвяцонай соллю, запальваў свечку, усе прысутныя малiлiся Богу. Затым ён адразаў ад бохана акрайчык, пасыпаў соллю, загортваў у кавалак палатна i разам з сям’ёй выходзiў у двор.

У адных мясцiнах гаспадар кармiў карову зернем, змешаным з чацвярговай соллю, затым гаспадыня брала велiкоднае яйка i тройчы па сонцы абходзiла з iм вакол жывёлiны. У некаторых мясцiнах яйкам вадзiлi па спiне, а затым крынiчнай вадой абмывалi карове пысу i вымя. Пасля гэтага ў варотах двара клалi вывернуты кажух, асвячоную соль, замок, пояс i чырвонае яйка. Карова павiнна была пераступiць цераз гэтыя магiчныя прадметы. Кожны з iх выконваў сваю ролю. Пасвяцоная соль павiнна была засцерагчы ад сурокаў, замок — замкнуць пашчы лясных звяроў, яйка i кажух — сiмвал новага прыплоду. Звычайна гаспадыня выганяла карову галiнкамi пасвяцонай вярбы. На полi статак збiралi ў адно месца i цяпер ужо пастухi станавiлiся галоўнымi персанажамi абрадавых падзей. Яны тройчы абходзiлi вакол яго i таксама сiмвалiчна «замыкалi» ад усялякiх пашкоджанняў. У гэты дзень жывёлу выганялi толькi на непрацяглы час, каб яна асвоiлася, прывыкла. Гаспадынi забiралi кароў i гналi дадому тымi ж галiнкамi вярбы.

Гаючая моц Юр’еўскай расы выкарыстоўвалася ў народнай медыцыне. У аснове прынцыпу лячэння ляжала энергiя росту, руху, пасiянарнасцi. Узгадаем пра адзiн выпадак з нашай практыкi. Да нас звярнулася маладая сям’я, якой не шанцавала з нараджэннем дзiцяцi. За шэсць гадоў у iх было сем выкiдышаў на рознай ступенi развiцця эмбрыёна. Мы параiлi iм купiць новы ручнiк, загадзя выбраць экалагiчна чыстае месца i ранiцай, на ўсходзе сонца, 6 мая пацягаць iльняны ручнiк па расе, так, каб ён стаў мокрым. Пасля гэтага трэба прыйсцi дадому i тут жа мужу i жонцы старанна абцерцiся iм. Маладыя людзi зрабiлi ўсё як след. Праз год перад самым Купаллем у iх нарадзiўся хлопчык, якога назвалi Янам.

Не прапусцiце гэты незвычайны дзень: а раптам i ў ваша жыццё ён прынясе радасць надзеi.

КУПАЛЬСКІЯ РОСЫ - НЯБЕСНЫЯ СЛЁЗЫ

Міфічных русалак, увасабленне вады, у гэтыя дні зазывалі ў палі і лугі: бо тамака, дзе яны гарэзавалі, зямля звычайна напаўнялася вільгаццю. Трава тамака былі гушчэй і зеляней, а хлеба больш каласістыя. Людзі падчас гэтых ігрышчаў аблівалі адзін аднаго вадой, а дзяўчат са смехам і прымаўкамі кідалі ў сажалку або ў раку. Верылі, што ў купальскую ноч росы - нябесныя слёзы - валодаюць гаючай сілай, могуць падарыць прыгажосць і здароўе. І таму кармілі скаціну роснаю травою, каб давала больш малака, самі "купаліся" у расе.

А увечар, папарыўшыся ў лазеньцы, ішлі плёскацца ў сажалкі, азёры, рэкі. Лічылася, што купальская вада мае такую ж ачышчальную сілу, як і агонь. Дарэчы, купацца людзям у прыродных вадаёмах дазвалялася толькі пасля Іванава дня. Па народным, хрысціянскім павер'і, менавіта ў гэты дзень Іяан Хрысціцель праганяў з вады злых духаў.

На Купалу марылі смельчакі знайсці і ўбачыць, як распускаецца "агонь-кветка", папараць. Бо менавіта ў тыя імгненні, калі з

трэскам расчыняецца гэта Пярунова кветка, з зямлі выходзяць скарбы, загараючыся сінімі агеньчыкамі.

Не меней жаданая была сустрэча з "разрыў-травой", ад дакранання якой разлятаецца на кавалачкі любы метал, адчыняюцца любыя зачыненыя дзверы. Каб выстарацца ёю, трэба было ў купальскую ноч касіць траву на дзікай пустцы, пакуль лязо касы не пераламаецца. Дзе яно зваліцца, траву трэба сабраць і кінуць у раку. Тая зеляніна, што паплыве супраць плыні, і ёсць разрыў-трава.

Нямала забаў, клопатаў, весялосці было ва ўсімі любімым і ўшанаваным свяце Купалы. Традыцыя патрабавала абавязковага ўдзелу ў свяце ўсіх жыхароў паселішча ад малога да вялікага. Толькі ўсе разам маглі яны абараніць сваё жыллё і кожнага іх насельніка ад злых сіл, якія спрабавалі адолець людзей у купальскую ноч.

У ноч на Івана Купалу дзяўчаты апускаюць на раку вянкі з запаленымі лучынкамі або свечкамі. Калі вянок тоне - мілы разлюбіў і выйсці замуж за яго не атрымаецца. Чый вянок праплыве даўжэй усіх - будзе шчаслівая. У каго лучынка прагарыць даўжэй усіх, тая пражыве доўгае-доўгае жыццё.

З раніцы пачыналася купанне ў рацэ. Аблівалі вадой кожнага сустрэчнага. Увечар распальвалі вогнішчы, скакалі праз агонь, каб ачысціцца ад брыдоты. Таксама спальвалі ў вогнішчах адзежу хворых, лічылася, што з ёй згараюць і хваробы.

Раса, сабраная да ўзыходу або пры ўзыходзе сонца, лічыцца гаючай пры хваробах вачэй. Трэба, каб хворы сам памыўся ёю. Купальскай расой кропяць ложкі, каб не вадзіліся блашчыцы.

Лічылася, што ў Іванову ноч буяніць нячыстая сіла. Ведзьмы злятаюцца на шабас на Лысай гары. З попелу купальскага вогнішча ведзьма варыла зелле ўначы ў чыгуне і, ухапіўшы мятлу, ляцела.

Коней трэба ў гэты дзень замыкаць, бо ведзьмы крадуць іх і адпраўляюцца на іх на шабас. Жывы адтуль конь не вернецца. У кутах жывёльнага двара ставяць асіны, выдраныя з коранем. Гэта засцерагае ад ведзьмаў.

Прыкмячалі: багатая раса на Івана Купалу - да ўраджая агуркоў. Іванаўская ноч зорная - будзе шмат грыбоў.

19 ТРАЎНЯ – РОСНІК.

Лічылі: з раніцы вялікая раса і ясны дзень – на ураджай гуркоў.

Вялікая раса або ясны дзень - хутка заў’ецца агурочны тын.

Нямала ёсць казак ў нашага народа аб мёртвай і жывой вадзе.

Качаліся дзеці па роснай траве. Ледзь сонца саrpавала траву, выносілі хворых. Абмывалі расой. Збіралі з травы расу ў склянкі, давалі выпіць на галодны страўнік. Хваробы як рукой здымала, зрок станавіўся вастрэй, раны зарасталі.

Зара да зары, зара да свету.
Ўставала Маці Прасвятая Багародзіца
і працягвала, сердзечная,
яна руку да святой вадзіцы

і сэрцу-то на здаровейка,

і душы-то на чысціню.

Выплёсківала яна святую вадзіцу

на легкую хаду,

на хваробы ўтаймаванне,

роду нашаму - на хрышчэнне.

Роснік наказваў босымі нагамі па зямлі хадзіць, сухастоя ў нагах не збіраць, з расіцы-травы, як з чарачкі зялёнай, гаючую вільгаць піць. Настояная ў травеньскіх начах на вільгаці квітнеючай парэчкі, падтынніка, гэтая кропля жыватворная мігоча ў раннім світанку, як найчыстае срэбра. Схіліся над ёй, асвятлі свой твар.

Нaшы бацькі казалі: "Усе мы расцем пад красным сонейкам, на Божай расе".

Іёў дзень (19 траўня) - дзень гарошніка і агурочніка лічыўся самым раннім тэрмінам для пасева агуркоў у адкрыты грунт. Вялікая раса раніцай і ясны дзень прадвесцяць ураджай агуркоў, няма расы - чакай дажджу.

7 ЧЭРВЕНЯ – ФЕРАПОНТ -ХУДЫЯ РОСЫ, ІВАНАЎ ДЗЕНЬ.

7/25. Іван, Ферапонт.

7 чэрвеня. Іванаў дзень. З Іванава дня пайшлі медзяныя (шкодныя) росы.

Без расы і трава не расце.

Вялікая раса да ўраджая льна і канопляў.

Увага земляроба прыцягнута да рабіны: менавіта зараз пара ёй у поўную сілу заквітнець.

Калі ў гэты дзень на рабіне шмат кветак, то будзе добры ўраджай хлеба.

Калі бывае шмат кветак на рабіне, тады спадзяюцца на добры наліў аўса.

Калі раса - канопляў паласа.

На Іванаў дзень пачатак позняга пасева яравой збажыны.

Позні росквіт рабіны да доўгай восені.

Моцныя росы на добры ўраджай.

Добра рабіна квітнее да ўраджая льна.

7 чэрвеня - Іванаў дзень. "З Іванова дня пайшлі мядовыя росы". Лічылі, што мядовыя росы - худыя, шкодныя. Захварэе дзіця, думаюць, што яно бегала па мядовай расе.

Ці захварэе быдла, казалі: "Дакладна, напало на мядовую расу". "Ад Ферапонтавай расы і трава ржавее", паблекне лісце на дрэве, думаюць, што завялася мядовая раса. Аднак за гэтымі росамі прызнаецца і гаючая сіла. "Травы і карэнні гаючыя палажы пад Іванаву расу", а таксама была такая прымета: "З Іванава дня стаў малако ў гладышах на тры расы - больш малака каровы дадуць".

У нашых паўночных раёнах у Іванаў дзень робіцца галоўная пасадка капусты

Раніцай будзе моцная раса - капуста па восені ўродзіцца добрая.

Быдла выганялі ў гэты дзень на пашу пасля таго, як раса сыдзе. Мядовая раса салодкая, згубная для быдла.

У імкненні адвесці злую пошасць сяляне звярталіся да Івана Хрысціцеля, прасілі яго заступніцтва.

Выпала мядовая раса - маравая на быдла напала.

У гэты перыяд пачынаўся збор некаторай лекавай травы.

Вялікая раса - да ўраджая лёну і канопляў.

Позні росквіт рабіны - да доўгай восені.

7 чэрвеня - Ферапонт-худыя росы.

Медзяной расой звалі нашы продкі расу, якая па свайму смаку - пад стаць мядовай вадзіцы, але шкодная, вабная пахам і ліпкая, як атрутная смолка. Багацце медзянай расы ў ноч з 6 на 7 ліпеня адзначана як пагібель і шкода.

19 траўня збіралі ў склянкі і пілі з лісця бярозы жывую расу, каб здабыць здароўе. Але з паданняў мы ведаем і аб мёртвай вадзе. Дык вось, у ноч на 7 чэрвеня зямля замірае і выпадае на лугі медзяная раса - мёртвая. Старыя кажуць аб яе салодкім халодным гусце. Ад Ферапонтавай расы трава блякне, кветкі губляюць свае фарбы. Быдла ў гэты дзень выганялі толькі ў сонечны дзень і то толькі тады, калі сонца, высока падняўшыся, асушвала траву. Дбайныя гаспадары, далей ад граху, спяшаліся для скаціны зараней корму накасіць, на пашу яе не выганяць.

Босымі ў гэты дзень па траве не хадзілі, асцерагаючыся, што ад згубнай расы па скуры пайдуць ятрасці і язвы. Але траўніцы спяшаліся сабраць мёртвую расу. Бо як і ў казках, так і наяву, часам спачатку глыбокую рану трэба абмыць мёртвай вадой, а толькі пасля - жывой.

Народжаны ў гэты дзень супраць мёртвай пагібелі мог за белы свет стаяць, запальваць у сэрцах у хворых веру ў вылячэнне.

У Ферапонта дваістае тлумачэнне. "Моцныя росы - на ўраджай". З другога боку, "ад Ферапонтаўскай расы і трава іржавее", шкодная яна быдлу, калі дужа сцюдзёная.

Агародніцы ў град казалі: "Дай, Божа, гадзіну добрую, каб капуста прымалася і ў галоўкі складалася". Мужыкі глядзелі на рабіну: позні росквіт - доўгая восень; багата кветак - на наліў аўса, да льну доўгага; мала квітнее - аўсы не ўродзяцца, хоць перасевай.

Авадні даймаюць, гэта агародніцам вестка: "Да ўраджая агуркоў!"

Аратым знак: "З'явіўся слепень - досыць сеяць ячмень!"

25 ЛІПЕНЯ - ПРОКЛ-ВЯЛІКІЯ РОСЫ.

25/12. Прокл, Міхал, Хведар, Іван, Арсень, Сымон, Гаўрыла.

25/12 Прокл -- прысвятак звязаны з засцярогаю ад вялiкiх росаў, ад якiх гнiло сена.

Якуб. Прысвятак усебакова характарызуюць прыказкi i прымаўкi з Заходняй Беларусi: "На Якуба грэе люба", "Якi Якуб да паўдня, такая да снежня зiма", "На Якуба хлеба поўна губа".

У Іспаніі (Кастыліі) захавалася прыкмета: «Каб рэпа была добрая, сей на св. Якава». Больш вялікае свята там з бітвай быкоў, арэлямі, кірмашамі наглядаецца ля мясцовасці Сант'яга-дэ-Кампастэла, бо Якаў (па-іспанску Santiago) з'яўляецца іх апекуном. У народаў Бельгіі і Нідэрландаў свае прымаўкі: «Калі ліпа цвіце на св. Яна, то жыта спее на св. Якаба». Першы дзень жніва адзначалі раней ўрачыста. Там жа ганаруюць св. Хрыстофеля, прызначаючы яго абаронцам ад грому. Дарэчы ў нас таксама ў гэты перыяд існуе некалькі дзён, звязаных з нябеснымі стыхіямі. Цяпер у некаторых краінах Еўропы вобраз Хрыстофеля некалькі мадэрнізаваўся і ён лічыцца абаронцам аўтамабілістаў і дарожных здарэнняў і абраз яго красуецца на сучасных транспартных сродках.

Скандынаўскія народы таксама звязваюць дзень Якоба (Yakob vathatt – па-швецку, Jakobsok – па-нарвежску) з дажджом і гавораць, што «прыйшоў Якоб у шляпе». У Фінляндыі вядома, што Яако вызначае надвор'е на жніво і ўсю восень, гэта пачатак заканчэння лета: « у ваду кінуты халодны камень», «калі пойдзе дождж – будзеш есці кару». Фінскі даследчык К. Вілкуна лічыць, што Якаў быў звязаны з паняццем грамаўніка больш таму, што па Евангеллю, ён сын рыбалова Зеведзея, і яго брат Іаан насілі імёны «сыноў грому». І з цягам часу вобраз дапоўніўся язычніцкімі рысамі грамаўніка Укко. У Германіі альпійскія зеннеры адзначалі свята са спаборніцтвамі, бо лічылі Якоба абаронцам пастухоў і жывёлы.

На пакутніка Прокла чакалі вялікіх рос, ад якіх магло пагнісці сена, таму яго стараліся найхутчэй высушыць. Згодна з каталіцкім календаром, у гэты дзень шанаваўся Якуб, які быў арыенцірам метэаралагічных прадказанняў: «Які Якуб да паўдня — такая да снежня зіма»; «Дождж на Якуба — для жалудоў згуба».

25 ліпеня. Прокл Плакальнік. На Прокла поле ад расы змакрэла. Вялікія і гаючыя росы (асабліва ад вочных хвароб).

На Прокла няма расы, а ў нізінах няма туману -- да непагадзі. Марнеюць зімавыя, жыта.

Да Прокла спяшаліся высушыць сена. Па назіраннях сялянаў, быццам з гэтага дня надыходзяць вялікія росы, якія гнояць сена: "На Прокла - поле ад расы змакрэла", "На святога Прокла - вялікія росы". Бабулькі-лекаркі збіралі вялікія росы для лекавання, лічачы іх гаючымі. Збірала бабка-павітуха гаючую вільгаць з травы, злівала ў ваду для купання і абмывала дзіця, якое нарадзілася. Парадзісе расу давалі піць на хуткае выздараўленне ад родаў.

Проклавы росы, па іх запэўненням, лепшы сродак ад прызора, ад сурокаў. "Ранішняя раса - добрая сляза, ёю лес мыецца, з ночкай развітваецца". "Раніцай моцная раса і туман - да добрага надвор'я".

Прокл збірае празапас па расінцы - расу, па дажджынцы-дождж.

У народзе аб расе складалі былі, прымаўкі, загадкі. Вось адна з загадак:

Матка Марыя па полі хадзіла,

ключы ўпусціла, а сонца ўзяло. (раса).

Народ бачыў у расе чароўную выяву паўптушкі, паўдзяўчыны, прыпадаючай да зямлі, якая тужыць па зямным жыццю-быццю.

Увечар на зямлю прылетае,

ноч на зямлі знаходзіцца,

раніцай ізноў ляціць.

Багатую расу пачыталі як папярэдніцу добрага надвор'я. Таму і адзначалі, што раса на Прокла - празапас, на здароўе, на выспяванне пшаніцы.

Казалі так: "Хто ў гэты дзень нарадзіўся, той расою змачыўся". Крані бярозу-падлетка - абліе, як з палівачкі.

"Раса і туман жывуць па раніцах", "Не цягацца расе з сонцам".

На Прокла няма расы, а ў нізінах няма туману -- да непагадзі. Завядаюць азімыя, жыта.

Няма ўначы расы ні на сенажаці, ні ў нізінах - да непагадзі.

Да дабра, калі на Прокла - поле ад расы змакрэла.

"Проклава раса - сенагнойная".

Імяніны ў Арсеня (з грэцкага - "мужны"), Гаўрыла (габрэйскае - "чароўны ваяр"), Марыі (габрэйскае - першапачатковае значэнне - "горкая", іншае значэнне - "спадарыня"), Міхася (у перакладзе з іўрыту - "падобны Богу"), Івана (габрэйскае - "божае спрыянне"), Федара (грэцкае - "божы дарунак").

Царква паважае памяць святамучаніка немаўля Іяана. Немаўля Іяан (Вараг).

Шэраг iмёнаў царкоўнага календара на гэты дзень пачынаецца пакутнiкамi Проклам i Iларыем (Х1 ст.), Фяадорам-варагам i сынам яго Iаанам ... "Вараг" быў забiты раз'яраным натоўпам у Кiеве (983 г.) разам з бацькай Фяадорам, якi не аддаў народу свайго сына дзеля прынясення яго ў ахвяру паганскаму Перуну.

РАСАНКІ

(Hypericum perforatum, рус. зверобой), адна з беларускіх дыялектных назваў святаянніка. Назва, імаверна, матываваная сувяззю з цудадзейнай купальскай расой, якая падобна да святаянніка валодала адмысловымі гаючымі ўласцівасцямі, прынамсі пры ўмове, што выконваюцца ўсе захады супраць шкаданоснага ўздзеяння на яе з боку ведзьмаў.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

РАСІЧКА, ГУСЯЛАПКА ВОСТРАВУГОЛЬНАЯ, РАСАКІЛЯ

(Alchimilla vulgaris, рус. росница, манжетка, літ. rasakilа), рэдкая нізенькая раслінка з прыемным пахам. Пасвенчаная Р. ужывалася як лекавы сродак. Паводле павер’яў, Р. можна знайсці адно, пакуль на ёй не абсохла раса. Як толькі ж раса ападзе, Р. адразу хаваецца ў зямлю і знайсці яе немагчыма. Беларускае павер’е цалкам адпавядае нутраной форме літоўскай назвы Р.: rasakilа паходзіць ад rasa «раса» і kмlti «ўздымацца, уставаць, узнікаць, з’яўляцца», г. зн. Р. — расліна, якая з’яўляецца разам з расой.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

Навуковая класіфікацыя Царства: Пакрытанасенныя

Клас: Аднадольныя

Парадак: Частухакветкавыя

Сямейства: Ароідныя

Падсямейства: Раскавыя

Род: Раска

Лацінскі назоў Lemna L.

Віды:

Раска трапічная (Lemna acquinoctialis)

Раска гарбатая (Lemna gibba)

Lemna minuta

Раска малая (Lemna minor)

Раска трохдольная (Lemna trisulca)

Вадаём, зацягнуты раскай

Раска (лат. Lemna) - род кветкавых аднадольных раслін сямейства ароідных (Araceae).

Біялагічнае апісанне

Гэта - маленечкія шматгадовыя расліны, якія плаваюць звычайна ў вялікай колькасці на паверхні стаячых вод. Паміж кветкавымі раслінамі раскі найболей рэдукаваныя: у іх няма раздзялення на сцябло і ліст, і ўсё цела іх прадстаўлена зялёнай пласцінкай, апорнай знізу на адзін корань, а па баках ззаду бакавыя такія жа пласціністыя экзэмпляры, якія сядзяць у адмысловых паглыбленнях, так наз. кішэньках. Дачэрныя раслінкі разрастаюцца, адасабляюцца, і такім чынам адбываецца размнажэнне раскі. Квітнеюць яны вельмі рэдка. Кветкі дробныя, несамавітыя, аднаполыя, з'яўляюцца ў кішэньцы. Яны сабраныя ў дробныя суквецці, якія складаюцца з двух мужчынскіх кветак, маючых да 2 тычачак, і адной жаночай кветкі, прадстаўленай толькі песцікам. Суквецце забяспечана невялікім ліставым прыдаткам, якое нагадвае крыло ў пачаткокветкавых. Завязь аднагняздная з 1-4-6 семязавязямі. Плод - мяшочак. Насенне мае тоўстую лупіну і невялікі бялок; пры прарастанні яно выкрываецца вечкам.

Падроды

Род Lemna распадаецца на падроды:

Hydrophace (завязь з адной семязавяззю; бялок трохслаёвы; сюды адносіцца звычайная ў нашых водах Lemna trisulca L. - пагружаная ў ваду расліна, сцеблы маюць выгляд даўгавата-ланцетнага празрыстага лістка з тонкай ножкай; бакавыя сцеблы не адлучаюцца ад самой расліны, чаму каліва здаецца вельмі галінастым.

Lemna minor L., таксама звычайная ў нас расліна, якая плавае на паверхні вады; цела яе круглявае, эліптычнае, непразрыстае; не звужаны ў ножку бакавыя сцеблы неўзабаве адасабляюцца ад асноўнай расліны;

Telmatophace (завязь з 4-6 семязавязямі; бялок аднаслаёвы; сюды адносіцца рэдкая ў нашых краях расліна Lemna gibba L., разадзьмутае цельца якой ўтрымоўвае паветраныя паражніны).

Прадстаўнікі расак сустракаюцца ва ўсіх краінах света, як ва ўмераных, так і з трапічным кліматам, але толькі ў прэснай вадзе. Раска ідзе ў ежу свінням, курам, гусакам і качкам ("качыная трава").

Пры напісанні гэтага артыкула выкарыстоўваўся матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Ефрона (1890-1907).

Раска маленькая (duckweed) Bot. (Lemna minor)

Ряска - гарачкапаніжальная, мачагонная, дэсенсібілізіруючая, антымікробная. Ужываюць пры крапіўніцы, вітыліга, астме, ятрасцях слізістай абалонкі дыхальных шляхоў.

Вонкава - пры рэўматызме і падагры.

http://www.sunduk.ru/Encycl/HerbFood/T0053.htm

…Ряска малая. Утрымоўвае 38% бялка да 5% тлушчу, абалоніну, трытэрпеновыя злучэнні, мікраэлементы (калій, кальцый, цынк), вітаміны А, С, В. У цяперашні час усталявана супрацьканцэрагеннае дзеянне трытэрпеновых злучэнняў і флаваноідаў раскі. У народнай медыцыне яна выкарыстоўваецца як гарачкапаніжальны, супрацьалергічны, агульнаўмацавальны, супрацьзапаленчы, жоўцегонны, мачагонны, антымікробны сродак. Спіртовую настойку ўжываюць пры алергіі, крапіўніцы, катарах верхніх дыхальных шляхоў, ацёках нервовага паходжання, рэўматызме, жаўтусе, глаўкоме, дыспенсіі. Водным настоем прамываюць гнойныя раны, язвы, фурункулы, карбункулы. Прыпаркі рэкамендуюць пры рэўматызме.

http://www.venerolog.com/ryaska.shtml

Ряска маленькая Lemna minor Сямейства раскавыя - Lemnaceae

Апісанне. Маленькая, якая плавае на паверхні вады расліна з круглявым або сачавіцападобным плоскім сцяблом і пагружаным у ваду адзінкавым коранем. Размножваецца шляхам адлучэння і зімуючых почак, падаючых на дно вадаёмаў. Вышыня 0,3-0,4 см. Час красавання. Травень, верасень. Квітнее вельмі рэдка.

Распаўсюджванне. Сустракаецца амаль паўсюдна, акрамя Арктыкі.

Месцапражыванне. Расце ў багацці ў стаялых вадаёмах і часта запар пакрывае іх паверхню.

Ужывальная частка. Уся расліна.

Час збору. На працягу года.

Хімічны склад. Раска ўтрымоўвае да 25 % пратэіна, ёд, бром.

Ужыванне. Раска валодае гарачкапаніжальным, моцным супрацьзапаленчым, слабым абязбольвальным і жоўцегонным дзеяннем. У нямецкай народнай медыцыне спіртовую настойку раскі у выглядзе кропель ужываюць пры ятрасці слізістай абалонкі верхніх дыхальных шляхоў, упартым хранічным катары, ятрасці слізістай абалонкі глоткі, жаўтусе і рэўматызме. У кітайскай народнай медыцыне раску ўжываюць у якасці гарачкапаніжальнага сродку. Яе таксама выкарыстоўваюць пры падагры, рэўматызме, пры глаўкоме і як мачагонны сродак, і асабліва пры крапіўніцы і вітыліга (белых плямах на скуры). Раска эфектыўна выкарыстоўваецца пры лячэнні вітыліга. Звычайна яе ўжываюць сумесна з іншай травой. Вонкава настой раскі ужываюць для абмывання і змачвання гнойных ран, язваў і фурункулаў.

http://terra03.nm.ru/cttrbibl-r-ryaskmal.html

РАСКА МАЛАЯ - Lemna minor L. Сямейства раскавыя - Lemnaceae. Расце ў багацці ў стаячых вадаёмах і часта запар пакрывае ўсю паверхню. Расліна ўтрымоўвае антацыаны, флаваноіды, солі медзі, брому, жалеза, ванадыя, кальцыя, крэмнія, сляды радыя, 25% пратэіна, малаважная колькасць аскарбінавай кіслаты. Расліна валодае дэсенсібілізіруючым, спазмалітычным, гарачкапаніжальным, мачагонным, звязальным, кроваастанаўліваючым, агульнаўмацавальным, супрацьгліставым, антымікробным, супрацьгрыпозным дзеяннем. У кітайскай народнай медыцыне раску ў відзе адвара ўнутр ужываюць пры алергічных захворваннях, крапіўніцы, ангіонеўратычных ацёках і вітыліга, а як вонкавы сродак яна рэкамендуецца пры карбункулах, пухлінах, рожыстай ятрасці, укусах змей і кан'юктывітах. Арабская медыцына, народная медыцына еўрапейскіх краін і гомеапатыя ўжываюць адвары і настой раскі пры бранхіяльнай астме, паліпах, рынітах, ларынгітах, фарынгітах, бранхітах. У выглядзе болесуцішальных прыпарак выкарыстоўваецца пры ламаце, рэўматызме, падагры. Прыпаркі з раскі ужываюцца як змякчальны сродак, у прыватнасці, пры кашлі і гемароі. Яе настой выкарыстаюць таксама пры дыспенсіі, як кроваастанліваючы, агульнаўмацавальны, звязальны, жоўцегонны, супрацьцынготны, супрацьгрыпозны і антымікробны сродак. Паводле літаратурных дадзеных, экстракты з раскі малой валодаюць супрацьмалярыйнай актыўнасцю. Нямецкая народная медыцына рэкамендуе спіртавую настойку раскі у выглядзе кропель пры ятрасці слізістай абалонкі верхніх дыхальных шляхоў, хранічным упартым катары, ларынгіце, фарынгіце, жаўтусе і рэўматызме. Вонкава настой раскі выкарыстоўваецца для абмыванняў і змачвання ран, язваў і фурункулаў. У дэрматалогіі з поспехам ужываюцца прэпараты раскі пры алергічных захворваннях скуры (крапіўніцы, экзэме, нейрадэрміце, ацёку Квінке, свербах і інш.), унутр і вонкава пры вітыліга, аблысенні, псарыязе, пасівенні валасоў і іншых захворваннях скуры.

http://www.znanie-sila.ru/online/issue_1731.html

…Сказаў бы хто-небудзь: "Вось пыл пад нагамі. Ёю будзеце сыты!" Усе толькі бы паціскалі плечамі, слухаючы гэтае трызненне. Раска ў вадзе - той жа пыл дарог. Калі ж пазнаць аб ёй пабольш, - а ў апошні час гэтая расліна прыцягвае навукоўцаў, - можна знайсці іншыя літаратурныя выявы. Раска - гэта хлеб, утаптаны ў ваду. Або: лекі, якія расплыліся ў вадзе. Або: лепшы мыйны сродак. Усё так і ёсць: раскай можна харчавацца; яна чысціць ад забруджвання ваду і глебу і нават дапаможа зладзіцца з каровіным шаленствам. Адпраўляючыся ў далёкі палёт, касманаўты маглі бы ўзяць з сабой раску ў дадатак да сняданку ў цюбіку.

http://www.ecoline.ru/wateroflife/books/monitor/7.html

Раска багата бялкамі і з'яўляецца ўпадабаным кормам рыбы.

…Да ратавалачак такога роду адносяць і раску. Па сваіх харчовых якасцях яна блізкая да збожжа і бабовых. Бялка ў сухой расцы да 38%, тлушчы - да 5%. А яшчэ мікраэлементы кальцыя, магнію, фосфару, кобальту, брому, ёду, медзі, нікеля, марганца, цынку, ванадыя, тытана і інш.

http://ribolov.h1.ru/stati/poisk.php

Раска маленькая

Часцей за ўсё раску рэкамендуюць для лячэння вітыліга - парушэнні скурнай пігментацыі ў выглядзе бялёса-малочных плям на целе. Лячэнне патрабуецца доўгае, часцяком без чаканага поспеху. Затое раска і на самай справе эфектыўная пры алергічных захворваннях - крапіўніцы, нейрадэрміце, свербу, хранічным упартым катары. Настойкай раскі мне атрымалася зняць на працягу сутак наймоцны ацёк Квінке, калі дзіцяці ва ўмовах стацыянара ніякія іншыя сродкі не дапамагалі.

У апошнія гады я пераканаўся ў неабходнасці настойкі раскі пры лячэнні рака горла і лёгкіх. Раску, нават калі яна расце ў найчыстым горным возеры, неабходна дбайна вымыць (у азёрах і сажалках, асабліва дзе плёскаюцца качкі і гусакі, нельга браць). Расцеленая ў цені, на паветры, без доступу сонечных прамянёў, хутка сохне. Гэта на той выпадак, калі запатрабуецца парашок з травы. Але вялікую частку я выкарыстаю для настойкі: ледзь больш паловы слоіка свежавымытай раскі даверху заліваю гарэлкай і настойваю не менш месяца (часам слоікі стаяць непрацэжанымі па два - тры месяца). Звычайны прыём - па 20 капель 3 разы ў дзень.

Раска выяўляе сябе часам цалкам з нечаканага боку.

ІМПАТЭНЦЫЯ. Выдатны сродак пры лячэнні імпатэнцыі сумесь парашка раскі з мёдам - па 1 гарбатнай лыжцы таго і іншага - з'есці раніцай нашча або ў першай палове дня. Вынікі не замарудзяць сказаць аб сабе.

НЕФРЫТ (востры). Трэба змяшаць у роўных частках па вазе парашок раскі і насенне лапуха. Узяць 1 гарбатную лыжку ў рот і запіць вадой за 20 хвілін да сняданку. Тое ж самае зрабіць перад абедам і вячэрай. Курс лячэння – 3 - 4 тыдні.

УРЭТРЫТ. Пры абцяжараным хваравітым мачавыпусканні прымаць парашок раскі па 1 сталовай лыжцы 3 разы ў дзень за паўгадзіны да ежы, запіваючы вадой. Ужо ў першыя дні наступіць палягчэнне, але лячэнне трэба працягнуць да поўнага акрыяння.

ГЛАЎКОМА. Прымаць настойку раскі па 15 - 20 капель з 2 - 3 сталовымі лыжкамі вады 2 - 3 разы ў дзень да ежы да знікнення сімптомаў ўнутрывокавага ціску.

ПСАРЫЯЗ. Заварыць у шклянцы кіпеню 1 гарбатную лыжку высушанай раскі, настаяць 30 - 40 хвілін і выпіць у цёплым выглядзе. Піць па 1 шклянцы 3 разы ў дзень.

. http://www.travoved.ru/ryaska.htm

Ужываюць раску ў якасці гарачкапаніжальнага і дэсэнсібілізіруючага сродку, паменшаючага адчувальнасць. арганізма да ўздзеяння розных непераносных арганізмам рэчываў. Карысна пры крапіўніцы, ацёках нервовага паходжання, пры вітыліга, падагры, рэўматызме, жаўтусе, ятрасцях і пухлінах слізістых абалонак верхніх дыхальных шляхоў.

Ужываюць у выглядзе настоек на гарэлцы (сталовую лыжку травы на шклянку гарэлкі, настаяць у шчыльна закаркаванаму посуду 3 тыдні), а таксама пілюль, вырабленых з парашка раскі, змяшанага з мёдам, па 1-2 на прыём 3 разу ў дзень. Вонкава настой раскі ужываюць для абмывання гнойных ран, язваў і фурункулаў. Pаcку збіраюць улетку, сушаць у цені і захоўваюць у шкляным посудзе.

Пры розных відах алергіі на працягу 7-10 дзён рэкамендуецца прымаць па 1 дэсертнай лыжцы 3-4 разы ў дзень за 30-40 хвілін да ежы сок раскі. Пры гэтым патрабуецца строгае захаванне дыеты.

Пры хранічным катары прымаць раску ў выглядзе настою (1 сталовая лыжка раскі на 0,5 л вады, давесці да кіпення і настаяць 5 хвілін), курс 3-4 тыдні.

Пры вітыліга здрабніце і змяшайце па 2 часткі травы святаянніка, шалвеі, каранёў шыпшынніка і дзьмухаўца, па 1,5 часткі трыпутніка і крапівы, па 2,5 часткі рапешка і раскі і па 1 часткі календулы, душыцы, рамонкі і дурнішніка. 1 сталовую лыжку збору заліце 400 мл вады, давядзіце да кіпення і кіпяціце на малым агні 5-7 хвілін. Дайце настаяцца 2 гадзіны, затым працадзіце і дадайце ў настой 1 сталовую лыжку сумесі сокаў святаянніка, трыпутніка, чаромхі, крапівы (браць у роўных частках) і раскі (40% ад агульнага аб'ёму). Курс разлічаны на 2 месяца. Раўналежна наносіць на белыя плямы алей святаянніка і падвяргаць іх сонечнаму або ўльтрафіялетаваму апрамяненню.

Рэцэпты падрыхтоўкі раскі

Існуе тры асноўных рэцэпты для падрыхтоўкі прэпарата з раскі у хатніх умовах.

Настойка

1 шклянка свежай сушанай травы на бутэльку гарэлкі. Настаяць 2-3 дня на святле, а затым - 4 тыдні ў цёмным месцы. Прымаць па кроплях на чарку вады 3 разы ў дзень да ежы: першы тыдзень - 20, другі - 30, трэці - 40, пачынаючы з чацвёртага - 50 капель за прыём.

Парашок

Парашок з раскі рэкамендуецца даваць маленькім дзецям. Сушаную траву неабходна здрабніць у парашок і даваць дзіцяці па 1 гарбатнай лыжцы 3 разы ў дзень.

Сумесь

Вымытую здробненую раску змяшаць з мёдам у роўных колькасцях. Прымаць па гарбатнай лыжцы 2-3 разы ў дзень.

http://www.provitiligo.com/vitiligo-treatment/duckweed

1. 1 сталовую лыжку чыста вымытай і здробненай раскі настойваць 3-4 сутак у 1 шклянцы гарэлкі, працадзіць. Прымаць па 15-20 капель з 2-3 сталовымі лыжкамі вады 2-3 разы ў дзень пры нейрадэрміце.

2. 1 сталовую лыжку сухой раскі на 1 шклянку вады, давесці да кіпення, настаяць 1 гадзіну, працадзіць. Прымаць па 1/2 шклянкі 3-4 разы ў дзень да ежы. Дзецям старэй 1 года - па 1-2 сталовых лыжкі 3 разы ў дзень пры дыятэзе, алергічным дэрматыце.

3. Вымытую здробненую раску змяшаць з мёдам. Прымаць па 1 сталовай лыжцы 2 разы ў дзень да ежы пры фарынгіце.

Вонкава настой раскі ужываюць для абмывання і змачвання гнойных ран, язваў і фурункулаў.

Спосаб ужывання.

1) 1 сталовую лыжку чыста вымытай і здробненай раскі настойваць 3-4 сутак у 1 шклянцы гарэлкі, працадзіць. Прымаць па 15-20 капель з 2-3 лыжкамі вады 2-3 разы ў дзень.

2) Вымытую здробненую раску змяшаць з мёдам. Прымаць па 1 г 2 разы ў дзень.

Раска эфектыўна пры алергіі, яна памяншае адчувальнасць арганізма да ўздзеяння розных непераносных ім рэчываў, пры ацёках нервовага паходжання.

Свежыя лісточкі раскі прыкладваюць да месцаў змяіных укусаў, а кампрэсы з лісця накладваюць на пухліны, рожыстыя ятрасці. Настой раскі п'юць пры дыспенсіі, як кроваастанаўліваючы і агульнаўмацавальны, а таксама як звязальны сродак. Яна валодае моцным мачагонным і супрацьзапаленчым дзеяннем, таму можа ўжывацца для лячэння піяланефрыту. У выглядзе болесуцішальных прыпарак выкарыстоўваюць пры ламаце, рэўматызме, падагры і гемароі. Экстракты з травы валодаюць супрацьмалярыйнай актыўнасцю.

У выглядзе парашка яе прымаюць па 1 - 2 г перад ежай 2 - 3 разы ў дзень.

http://www.lechebnye-travy.ru/ryaska.php

АДАЛЕНЬ-ТРАВА

Рэцэпты

Раскай лечаць пры розных ацёках і сыпах алергічнага паходжання. Яе прымаюць у выглядзе сухога парашка на кончыку нажа або ў сумесі з мёдам 2-3 разы ў дзень.

Гэтай раслінай лечаць парушэнне пігментацыі скуры, так званае вітыліга, якое выяўляецца ў з'яўленні на скуры рук і тулавы абезколераных плям.

Парашок з раскі п'юць пры нервовым узрушэнні, спалоху і пры нетрыманні мачы, асабліва ў дзяцей.

Ужываюць раску ў выглядзе настоек: на гарэлцы (сталовую лыжку травы на шклянку гарэлкі, настаяць у шчыльна закаркаваным посуду 3 тыдні). Прымаць па 15 капель настойкі да ежы з 2 ст. лыжкамі вады 3 разы ў дзень.

Ужываецца пры скурным свербу, крапіўніцы, каравай эрытэме, алергіі, а паколькі гэты моцны супрацьзапаленчы сродак. то і пры ангіне, кашлі, бранхіце з высокай тэмпературай. Вонкава - змазваюць месцы ўкусаў камароў або мошак. Раска хутка здымае сверб і азызласць.

Настой: 1 ст.л. сухой травы на на 1 ст. вады давесці да кіпення настаяць 1 гадзіну, працадзіць. Прымаць па 1/3 ст. 3 разы ў дзень. Ужываецца пры дыятэзе, алергічным дэрматыце, нейрадэрміце.

Вонкава настой раскі ужываюць для абмывання гнойных ран, язваў і фурункулаў.

Ужыванне ў медыцыне. Раска маленькая выкарыстоўваецца ў дыетычным харчаванні пры цукровым дыябеце, высільванні, заняпаду сіл.

Ужыванне ў харчаванні. Раска - вельмі пажыўная расліна з высокімі смакавымі якасцямі, прыдатная для харчавання чалавека, жывёл і птушак. З раскі рыхтуюць салаты, супы. Сухую раску дадаюць у супы, у заправы да мясных і рыбных страў, аладкі.

РЭЦЭПТ

ПАКАЗАННІ: Нейрадэрміт, крапіўніца, алергічныя высыпанні, ацёк Квінке, бранхіяльная астма.

1 ст. лыжку сухой травы заліць 1 шклянкай вады і давесці да кіпення.

Гатовы адвар зняць з агню і даць настаяцца, зачыніўшы вечкам, на працягу гадзіны, пасля чаго працадзіць.

Прымаць па 1/2 шклянкі 4 разы ў дзень да ежы.

Фітатэрапія

1. Для стымулявання імунітэту і паляпшэння абменных працэсаў у арганізме: узяць па 5 ст. лыжкі балотнай раскі (сенсабілізіруючае), календулы медычнай (антысептычнае), шалвею медычнага (супрацьзапаленчае), крапівы двудомнай (ачышчальнае), лісця суніцы (вітамінавае), лісця трыпутніка вялікага (які паляпшае страваванне), душыцы звычайнай (жоўцегоннае).

Увесь збор змяшаць. 2 ст. лыжкі гэтай сумесі заліць 2 шклянкамі кіпеню. Настаяць 5-6 гадзін. Піць па 1/2 шклянкі 3 разы ў дзень за 40 хвілін да ежы.

Вонкава настой раскі ужываюць для абмывання і змачвання гнойных ран, язваў і фурункулаў.

Спосабы ўжывання.

1 сталовую лыжку чыста вымытай і здробненай раскі настойваць 3-4 сутак у 1 шклянцы гарэлкі, працадзіць. Прымаць па 15-20 капель з 2-3 лыжкамі вады 2-3 разы ў дзень.

Вымытую здробненую раску змяшаць з мёдам. Прымаць па 1 г 2 разы ў дзень.

Узяць гарбатную лыжку свежай, добра вымытай травы на 50 мл гарэлкі. Настаяць 7 дзён, працадзіць, адціснуць. Прымаць па 15-20 капель у 1/4 шклянкі вады 3 разы ў дзень. Ужываецца пры вітыліга, пры алергічных захворваннях, пры крапіўніцы, ангінанеўратычным ацёку (ацёк нервовага паходжання) .

Раска маленькая. 1 гарбатная лыжка сухой расліны на шклянку вады. Прыгатаваць адвар на працягу 15 хвілін. Настаяць 1 гадзіну. Працадзіць. Піць па 1 шклянцы 2-3 разы ў дзень да ежы на працягу 3-4 месяцаў. Вонкава на плямы вітыліга наносіць 2 разы ў дзень сок з свяжай раскі, або адвар з сухой расліны, або мазь, прыгатаваную з разліку 1:4 на ланаліне або сметанковым масле. Перад вонкавым ужываннем раскі на плямы вітыліга рэкамендуецца накладваць гарчычнікі з гарчыцай сарэпцкай.

Імунамадэліруючыя ўласцівасці раскі малай настолькі вялікія, што кароткачасовага прыёму ў перыяд міжсезоння бывае досыць для прадухілення захворвання грыпам. Ёсць нямала рэцэптаў выкарыстання раскі. Часцей за ўсё выкарыстаюць водныя выцяжкі расліны.

Вось старадаўні тыбецкі рэцэпт. Добра адмытую ад ціны раску высушваюць. Затым парашок з сухой травы змешваюць з якасным незасахараным мёдам да кансістэнцыі цеста, з якога потым скочваюць шарыкі велічынёй з буйную гарошыну. Атрыманыя гарошыны раскладваюць на бляху ў адзін пласт і сушаць у духоўцы пры тэмпературы каля 50 С на працягу 5-6 гадзін. Прымаюць па 1-2 гарошыне 2 разы ў дзень. Неабходна памятаць, што некаторыя алергікі рэагуюць на мёд. У гэтых выпадках лепш карыстацца адварамі раскі.

Лячэнне раскай вітыліга.

1.Рэцэпт раскі для Вас: 1 ст.лыжка чыста вымытай і памельчанай раскі настойваць 3-4 сутак у 1 шклянцы гарэлкі. Працадзіць. Піць па 15-20 капель з 2-3 ст. л. вады 2-3 разы ў дзень.

Маленькім дзецям - парашок з травы раскі па 1 гарбатнай лыжцы 3 разы ў дзень.

Раску варта браць не з вясковых сажалак, а толькі з ціхіх лясных азёр, змешчаных на дастатковым выдаленні ад усякага жылля.

Спосабы ўжывання пры вітыліга

Спосаб 1: Змяшаць парашок раскі маленькай з мёдам. Прымаць па 1-2 грама 3 разы ў дзень.

Спосаб 2: Гарбатную лыжку раскі (без горкі) заварыць шклянкай кіпеню. Настаяць 1 гадзіну, пасля чаго прымаць па траціне шклянкі 3 разы ў дзень праз гадзіну пасля ежы.

Спосаб 3: На 1/3 засыпаць у бутэльку раску і заліць астатняе гарэлкай, змяшанай з вадой у прапорцыі 1:1. Пасля настаяць 30 дзён і прымаць па 40 грам (сталовая лыжка) 3 разы ў дзень.

Курс лячэння пры любым спосабе да з'яўлення першых вынікаў - каля 4-5 месяцаў. Поўны курс лячэння - каля 1 года.

Прыём: піць па 20 кап у 50 мл вады 3 разы ў дзень.

Раска гэты вельмі добры прафілактычны народны сродак лячэння алергіі. Гэтым сродкам я вылечыла свайго ўнука ад алергіі. У палову літра гарэлкі трэба пакласці 10 гарбатных лыжак свежай раскі, і настаяць тыдзень. Прымаць па 15-20 капель 3 разы ў дзень, разводзячы ў вадзе.

Для лячэння алергіі ў дзяцей, можна і абыйсціся і без алкаголю. Напрыклад, разводзіць у вадзе расцёртую сухую раску ў парашок. Або проста дадаваць раску ў супы і салаты. Гэты вельмі карысны народны сродак.

Раска

У якасці моцнага супрацьзапаленчага сродку прымаць парашок з сушанай раскі (15 - 20 г у дзень) або сырыя расліны - 30- 35 г у дзень.

Лепш дзейнічае сумесь раскі і соку сталетніка з мёдам. Раску сушаную прымаць у выгдядзе парашка па сталовай лыжцы 4 разы ў дзень да ежы, можна з варэннем або мёдам. Сырую раску есць як салату, злёгку пасаліўшы, з маслам. Адначасова прыкласці сырую або намочаную сухую раску да месцаў зацвярдзенняў; можна прыкладваць у сумесі са сталетнікам і мёдам.

Настойка з маленькай раскі

Патрабуецца: звычайная гарэлка і такая колькасць раскі, каб на кожныя 50 г гарэлкі прыходзілася па 1 г. л. раскі.

Спосаб падрыхтоўкі. Адмераную колькасць раскі дбайна прамыйце і змесціце ў посуд з цёмнага шкла. Затым заліце яе гарэлкай або спіртам, які адпавядае крэпасці. Настойвайце на працягу аднаго тыдня ў цёмным месцы пры пакаёвай тэмпературы. Пасля заканчэння паказанага тэрміна настойку працадзіце і астаткі травы адцісніце праз марлю. Атрыманую настойку захоўваеце ў цёмным прахалодным месцы.

Спосаб ужывання. Настойку з дробнай раскі ужываюць 3 разы ў дзень па 15-20 капель на 1/4 шклянкі вады.

Лячэнне алергічнага рыніта

РАСКА МАЛЕНЬКАЯ. Спіртовая настойка. 1 г. л. свежай, добра вымытай травы заліць 50 мл гарэлкі. Настаяць 7 дзён, працадзіць, адціснуць. Прымаць па 20 капель 3 разы ў дзень з вадой.

ПАРАШОК ТРАВЫ РАСКІ МАЛЕНЬКАЙ. Для гэтага парашок змяшаць з мёдам у роўных колькасцях (1:1). Прымаць па пілюлі вагай 1-2 г 3 разы ў дзень.

Лячэнне крапіўніцы:

адвар з раскі: 1 ст. лыжку тоўчаных раслін на 100 мл кіпеню, настаяць 30 хвілін і адразу выпіць;

Лячэнне падагры:

Раска маленькая (расліна цалкам).

1 сталовую лыжку чыста вымытай і здробненай раскі настойваць 3-4 сутак у 250 г гарэлкі, працадзіць, адціснуць. Прымаць па 15-20 капель з 2-3 лыжкамі вады 2-3 разы ў дзень. Вымытую здробненую раску змяшаць з мёдам. Прымаць па 1 г 2 разы ў дзень. Ужываецца пры падагры, рэўматызме.

Лячэнне глаўкомы

Раска малая - адзін са сродкаў змагання з глаўкомай. Для лячэння выкарыстоўваюць усю расліну. Нарыхтоўваюць на працягу ўсяго лета. Сабраўшы раску на паверхні, прамываюць чыстай вадой, здрабняюць і заліваюць спіртам або гарэлкай, а таксама змешваюць з мёдам або сушаць у цені. Высушаную сыравіну захоўваюць у шкляных шчыльна зачыненых слоіках у сухім цёмным месцы.

Настойка: 1 г.л. свежай, добра прамытай і здробненай травы - на 50 мл гарэлкі, настаяць 21 дзень у цёмным месцы, працадзіць і піць па 15-20 капель з вадой 3 разы ў дзень. Можна раску прымаць у выглядзе сумесі, прыгатаванай з сухога парашка з мёдам (1:1) - па 2 ст. л. на прыём 3 разы ў дзень да ежы, запіваючы вадой.

Водны настой: 1 ст.л. здробненай свежай або сухой травы раскі заліць, 1 ст. кіпеню, настаяць 1 гадзіну, працадзіць, прымаць па 0,5 ст. 3-4 разы ў дзень да ежы. Водны настой раскі ужываюць вонкава ў выглядзе прымочак і абмыванняў (выкарыстаць пры гэтым толькі дыстыляваную ваду, якую прадаюць у аптэцы).

Лекі з балота

Уваходныя ў хімічны склад раскі трытэрпеновыя злучэнні і флаваніды аказваюць выяўленае супрацьканцарагеннае ўздзеянне - гэта пацверджана эксперыментамі.

Супрацьпаказанняў да ўжывання раскі няма. Амаль трыццаць гадоў я выкарыстоўваю яе ў травалячэнні і пабочных дзеянняў пакуль не заўважаў.

Пры алергіі сярэдняга цяжару, у якой бы форме яна ні выяўлялася, больш усяго падыходзіць спіртовая настойка гэтай расліны. Звычайна рэкамендуецца настойваць на працягу сямі дзён 1 гарбатную лыжку свежай прамытай травы раскі у 50 мілілітрах гарэлкі, прымаць па 15-20 капель у чвэрці шклянкі вады 3 разы ў дзень.

Нічога не маю супраць такой рэкамендацыі, аднак сам раблю некалькі інакш. На бутэльку гарэлкі кладу поўную шклянку свежай раскі. За рэдкім выключэннем часам выкарыстоўваю і сушаную, у той жа прапорцыі, і павінен адзначыць, розніцы ў выніках лячэння не знаходжу.

У першыя 2-3 дня настойваю раску на святле, затым пераношу ў цёмнае месца, у шафу, якая зачыняецца. Вытрымоўваю 4 тыдні, пасля чаго працэджваю і прыбіраю на захоўванне. Пры сталай тэмпературы настойка захоўвае свае ўласцівасці не меней двух гадоў.

Пры алергіі курс лячэння раскай такі: у першы тыдзень - па 20 капель на чарку (50 мілілітраў) вады 3 разы ў дзень да ежы; у другі тыдзень - па 30 капель; у трэці - па 40, а пачынаючы з чацвёртага тыдня - па 50 капель 3 разы ў дзень да ежы на працягу доўгага часу, пакуль не будзе выкарыстана ўся настойка з бутэлькі.

Маленькім дзецям спіртовую настойку замяняю парашком з травы раскі: па 1 гарбатнай лыжцы нараўне з краямі, развядучы ў вадзе, 3 разы ў дзень. Можна скруціць шарык з парашка з варэннем або мёдам.

Пры лячэнні раскай назіраліся - нават пры самой асцярожнай адзнацы нядрэнныя вынікі.

Не лішнім будзе нагадаць, што раску варта браць толькі ў правераным вадаёме. Поймавыя заліўныя азёры і сажалкі выняткоўваюцца спрэс, бо ўсім вядома, што ўяўляюць сабой нашы рэкі.

Вясковыя сажалкі таксама прыходзіцца абыходзіць бокам - тут і скаціна, і дамашнія гусакі з качкамі. Пераважны ціхія лясныя азёры далей ад жылля, а з стэпавых азёр трэба выбіраць такія, дзе па берагах няма калгаснай раллі.

Аўтар: Р. Ахмедаў

Знайшоў на адным з форумаў народныя рэцэпты лячэння, вось яны:

·Змешаць парашок раскі маленькай з мёдам. Прымаць па 1-2 грама 3 разы ў дзень.

·Змазываць плямы 1-2 разы ў дзень спіртовай настойкай (1:10) зялёнага лісця і каляплоднікаў грэцкага арэха, узятых пароўну.

Крыніца: http://www.vsluh.ru/news/society/174759.html

Падрыхтавала Галіна Арцёменка