«Баварский географ».

Ёсць так званы Geographus Bavarus, "Баварскі географ". Гэта дакумент на двух лістах, які быў выяўлены ў 1722 годзе ў Баварскай дзяржаўнай бібліятэцы ў Мюнхене. Рукапіс утрымоўвае трактат пра геаметрыю Боэцыя….

…Сам рукапіс ставіцца, па палеаграфічным дадзеным, да IX стагоддзя. Лісты 149 і 150, якія ўтрымоўваюць "Descriptio", каля 850 года былі ўлучаны ў склад больш шырокага рукапісу, які належаў манастыру Райхенау на Бодэнзее. Такім чынам, "Descriptio" дажыла да гэтага часу.

Можна нават сказаць дакладней. Як усталяваў Б.Бішофф, палеаграфічны рукапіс выразна датуецца першай паловай сярэдзіны  IX ст. і напісаны ў скрыпторыі швабскага манастыра Райхенау. Паўднёванямецкае паходжанне помніка пацвярджаецца і дадзенымі самой крыніцы - характэрным параўнаннем памераў зямлі прусаў з адлегласцю паміж рэкамі Энс і Рэйн. Адносна мэт стварэння гэтай этнагеаграфічнай цыдулкі сумневаў у гісторыкаў практычна няма: яе складальнік меў на ўвазе місіянерскія мэты царквы.

Цікавячае нас месца ўяўляе сабою прыпіску ў канцы рукапісу. Яно ўтрымоўвае спіс плямёнаў і народаў, што жылі побач з Нямеччынай. Спіс складзены на лацінскай мове і завецца "Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii", што азначае "Апісанне гарадоў і земляў да поўначы ад Дуная". Падкрэслім: да поўначы ад ДУНАЯ. Гэта каб у далейшым не расцякацца па ўсёй карце Еўропы аж да Волгі.

Назовы прыведзены на лацінскай мове і даволі моцна скажоны. Але можна паспрабаваць расшыфраваць хоць бы частку з іх.

Вось тэкст:

Descriptio ciuitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii.
Isti sunt qui propinquiores resident finibus Danaorum quos uocant Nortabtrezi ubi regio in qua sunt ciuitates LIII per ducos partitae. Vuilci in qua ciuitates XCV et regiones IIII. Linaa est populus qui habet ciuitates VII. prope illis resident quas uocant Bethenici, et Smeldingon et Morizani, qui habent ciuitates XI. Iuxta illos sunt qui uocantur Hehfeldi, qui habent civitates VIII. Iuxta illos est regio, quae uocatur Surbi in qua regione plures sunt quae ha bent ciuitates L. Iuxta illos sunt quos uocantur Talaminzi, qui habent civitates XIIII. Betheimare in qua sunt civitates XV. Marharii habent ciuitates XI. Vulgarii regio est inmensa et populus multus habens ciuitates V. eo quod multitudo magna ex eis sit et non sit eis opus ciuitates habere. Est populus quem uocant Merehanos, ipsi habent ciuitates XXX. Iste sunt regiones quae terminant in finibus nostris. Isti sunt qui iuxta istorum fines resident. Osterabtrezi, in qua ciuitates plusquam C sunt. Miloxi, in qua ciuitates LXVII. Phesnuzi habent ciuitates LXX. Thadesi plusquam CC urbes habent. Glopeani, in qua ciuitates CCCC aut eo amplius. Zuireani habent ciuitates CCCXXV. Busani habent ciuitates CCXXXI. Sittici regio inmensa populis et urbibus munitissimis. Stadici in qua ciuitates DXVI populusque infinitus. Sebbirozi habent ciuitates XC. Vnlizi, populus multus, ciuitates CCCXVIII. Neriuani habent ciuitates LXXVIII. Attorozi habent CXL VIII, populus ferocissimus. Eptaradici habent ciuitates CCLXIII. Vuillerozi habent ciuitates CLXXX. Zabrozi habent ciuitates CCXII. Znetalici habent ciuitates LXXIIlI. Aturezani habent ciuitates CIIII. Chozirozi habent ciuitates CCL. Lendizi habent ciuitates XCVIII. Thafnezi habent ciuitates CCLVII. Zeriuani quod tantum est regnum ut ex eo cunctae gentes Sclauorum exortae sint et originem sicut affirmant ducant. Prissani ciuitates LXX. Velunzani ciuitates LXX. Bruzi plus est undique quam de Enisa ad Rhenum. Vuizunbeire. Caziri ciuitates C. Ruzzi. Forsderen. Liudi. Fresiti. Serauici. Lucolane. Vngare. Vuislane. Sleenzane ciuitates XV. Lunsizi ciuitates XXX. Dadosesani ciuitates XX. Milzane ciuitates XXX. Besunzane ciuitates II. Verizane ciuitates X. Fraganeo ciuitates XL. Lupiglaa ciuitates XXX. Opolini ciuitates XX. Golensizi ciuitates V.
Sueui non sunt nati, sed seminati.
Beire non dicuntur bauarii, sed boiarii, a boia fluvio.

Пераклад І.В.Дз’яканава ўсё па тым жа сайце http://www.vostlit.info:

….(38) Брусы (пруссы ?) (Bruzi) — повсюду больше, чем от Энса до Рейна…..

Бру

Краіны пражывання: Ў'етнам, Лаос
Рэгіён пражывання: Азія

БРУ (саманазва — «чалавек, які жыве ў лесе»), народ групы кхмераў горных ва  Ў'етнаме (правінцыя Біньчытхьен) і Лаосе. Колькасць 45 тыс. чалавек, у тым ліку ва Ў'етнаме 40 тыс. чалавек. Уключае субэтнічэскіе групы ванкьеў, кхуа, чы і макаонг. Чы і макаонг вядомыя ў Лаосе пад назвай «са» («гандляры»). Мова бру:  кожная субэтнічэская група мае свой дыялект. Распаўсюджаны таксама лаоская і ў'етнамская  мовы.

Бру — аўтахтоннае насельніцтва Цэнтральнага Індакітая.

Асноўны занятак — ручное падсечна-агнявое земляробства (рыс, кукуруза, бабы). Традыцыйныя заняткі таксама — рыбалоўства, збіральніцтва, паляванне, рамёствы — пляценне.

Традыцыйнае селішча (віў — «круг») — кольцападобнай планоўкі  з супольнай хатай (кхоан) у цэнтры. Хаты палевыя, з двухсхільным дахам, з упрыгожваннем у выглядзе птушкі ці рогі тура на каньку.

Традыцыйная адзежа з лубу, сучасная — з тканіны. У ванкьеў захоўваецца звычай татуявання твару і чарнення зубоў.

Асноўная ежа — рыс і кукуруза.

Нароўні з будызмам (у кхуа) захоўваюць культ продкаў, духу рысу, агню. Існаваў звычай ахвярапрынашэння  тураў. Народная творчасць бру багата песнямі («шым», «прозонг» і інш.), міфамі і легендамі.

http://narodimira.ru/aziya/236-galeshy

(Г.І.: ў даным племені  звяртаюць на сябе некаторыя рэчы – назоў племені сугучны з племенем брусы, назовы двух другіх плямёнаў (ванкьеў і макаонг) і культы традыцыйнай веры (культ продкаў, духу агню і звычай ахвярапрынашэння  тураў). Усё гэта вельмі напамінае паганства варвараў.)

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з брусамі.

в. Брусы  >   Менская вобласць > Мядзел > Сваткоўскі

в. Брускаўшчына>   Менская вобласць > Маладзечна > Хожаўскі

в. Брусы>Менская вобласць > Барысаў >Прыгарадны

в. Брус> Магілёўская вобласць > Шклоў > Рыжкавіцкі

в. Брускі> Магілёўская вобласць > Магілёў > Буйніцкі

в. Брусы>Магілёўская вобласць > Клічаў > Долгаўскі

в. Брусава >Гомельская вобласць > Жлобін >Шчадрынскі

Прозвішчы: Брузгалевіч, Брухальскі, Бруцкі, Брушэўскі,  Бонч-Бруевіч старажытныя беларускія шляхецкія роды

Са спісу воска ВКЛ 1528 года:

Бружовая, удава, б. Тандзягальскай вол. Жамойцкай з-лi 285 адв.
Брусовский Петр, з. Бельскай з-лi Падляшскага в-д. 158

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з брусамі.

Braunau, г. Брумаў - Аўстрыя

Brunn, г. Бьрно - Маравія

Брюгге — Бельгія
Брюссель — Бельгія

5 ВЕРАСНЯ - ЛУПА-БРУСНІЧНІК.

Луп Бруснічнік. Лупаўскія маразы. Першыя замаразкі.

"Калі не будзе ранішніка, так у верасні не замарозіць".

"Не збярэш авёс - наглытаешся слёз".

Даспяваюць брусніца і журавіны, паспяваюць лён і авёс.

Калі даспявае брусніца, то і са жнівом аўса трэба спяшацца.

Калі жураўлі ляцяць нізка, то зіма цёплая, калі высока - то халодная.

Калі на Лупу жураўлі на поўдзень пацягнулі -  зіма наступіць ранняя.

Жураўлі ляцяць нізка, хутка, чакай хуткай непагадзі.

Як Каліна (11 жніўня) закалініць, так і Лупа ранішнік выпусціць.

Лён два тыдні квітнее, чатыры тыдні спее; а на сёмы насенне ляціць.

Лупы лён  ці авёс лупяць.

На Лупа брусніца паспела, і авёс дайшоў.

На святога Лупа авёс марозам лупіць.

Пачынаюцца ранішнікі, шкодныя для аўса і лёну, і таму спяшаюцца прыбраць той і іншы.

"Калі брусніца паспела, то і авёс дайшоў".

Па паднябессі вяроўка працягнулася.

5 верасня-Лупа-бруснічнік

Лупенскія замаразкі на льны садзяцца, брусніцай салодзяцца.

Па народным павер'і, ходзіць у гэты дзень мужык руды Лупа ды па спінах лупіць. Нагніся - брусніца паспела, варушыся - авёс у поле дайшоў!

Вось яны - россыпы ягад. З нейкай салодасцю, з нейкай гарчынкай. Ужо потым, узімку, адлежаўшыся  ва ўласным соку ягады будуць здавацца выдатным пачастункам усёй сям'е. Так што, лічачы брусніцу захавальніцай і дарыцельніцай  зроку, брусніцу мачылі, варылі бруснічныя сіропы, рыхтавалі бруснічную ваду і частаваліся з гэтага дня бруснічнымі ласункамі на добрае здароўе. А галоўны пачастунак на святы - пірагі з брусніцай.

Акрамя  брусніцы і журавіны, паспяваюць льны і аўсы. Надыходзяць больш цвёрдыя замаразкі: "На Лупу  мароз лупіць авёс".  "Першыя замаразкі - Лупаўскія маразы".  З гэтага часу народ ужо лічыў замаразкі, прымяркоўваючы іх да дзён розных святых: Лупенскія, Пакроўскія, Міхайлаўскія, Кацярынінскія".

5 верасня - Адданне свята Ўнебаўзяцця Найсвяцейшай Багародзіцы. Пакутніка Лупы (к. 306).

Падрыхтавала Галіна Арцёменка