Ем

Ем, ям (фінск. Нäме) - прыбалтыйска-фінскае племя, з сярэдзіны 1-га тыс. н. э. якое жыло ва ўнутранай частцы Фінляндыі ў раёне групы буйных азёр. Асноўныя заняткі: паляванне, лясныя здабычы, рыбная лоўля і гандаль. Археалагічнымі помнікамі емі  з'яўляюцца каменныя магільнікі з трупаспаленнямі. У "Аповесці мінулых гадоў" ем згадваецца ў ліку даннікаў Русі. У XI-XII веках ем плаціла даніну Наўгародскай рэспубліцы, а з сярэдзіны XIII стагоддзя была заваявана шведамі (швецкая назва емі - тавасты). Пазней ем разам з сум’ю і заходнімі карэльскімі плямёнамі ўтварыла фінскую народнасць.

ГЕНЕТЫКА

Гаплагрупа R1a (Y-ДНК)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Гаплагрупа R1a

Тып   Y-ДНК

Меркаваная дата з'яўлення - 3000 гадоў да н.э.

Меркаванае месца з'яўлення - Сярэдняя Азія ці Ўсходняя Еўропа Продак - Гаплагрупа R1

Нашчадкі - R1a*, R1a1

Характарыстыка мутацый

R1a = SRY10831.2/SRY1532.2, L62, L63.

R1a1 = M17, M198

R1a1a = M56

R1a1b = M157

R1a1c = M64.2, M87, M204

R1a1d = P98

R1a1e = PK5

Тыповыя прадстаўнікі: заходнія і ўсходнія славяне, таджыкі, кіргізы, паўночныя індыйцы

R1a - Y-храмасомная гаплагрупа, распаўсюджана  ва Ўсходняй Еўропе, Сярэдняй і Паўднёвай Азіі.

Паходжанне

Адбываецца ад мутацыі гаплагрупы R1, адбыўшайся  у мужчыны, які жыў  к. 15 000 гадоў таму назад (па дадзеных хуткасці мутацый).

Верагодны распаўсюд - некалькімі хвалямі. Самая значная хваля - к. 3-5 тыс. гадоў назад з чарнаморскіх стэпаў, верагодна злучана з распаўсюдам індаеўрапейскіх моў і курганнай культурай.

Этнагеаграфічны распаўсюд

Найвялікі распаўсюд мае

-        ва Ўсходняй Еўропе: сярод лужычан (63 %), палякаў (к. 56 %), украінцаў (к. 54 %), беларусаў (52 %), рускіх (47 %), татараў 34 %, башкір (26 %) (у башкіраў Саратаўскай і Самарскай вобл. да 48 %);

-        ў Цэнтральнай Азіі: у худжандскіх таджыкаў (64 %), кіргізаў (63 %), ішкашымі (68 %).

-        Умераны распаўсюд у скандынаўскіх краінах (23 % у Ісландыі, 18-22 % у Швецыі і Нарвегіі), у Іране (25 %?).

-        У брахманаў індыйскіх штатаў Заходняя Бенгалія і Уттар-Прадзеш дадзеная гаплагрупа сустракаецца з чашчынёй 72 % і 67 % адпаведна.

Што кажуць генетычныя даследванні?

Y-храмасомныя гаплагрупы ў этнічных групах

Пералічаныя тут для этнічных груп гаплагрупы Y-храмасомы засноўваюцца на адпаведных даследаваннях.

Зацемкі

"     ІЕ = Індаеўрапейскі

Матэрыял узяты з:

http://ru.wikipedia.org/wiki/

Фіны;  Уральскі (Фіна-пермскі) ;  Гаплагрупы - R1b(1,8 %) - R1a( 10,5%) – I( -%) – E(1,8 %) – J(-%) – G( -%) - N( 63.2%) - T (-%) - L(- %)

АРХЕАЛОГІЯ

Вытокі культуры Сумёмус’ярві >Свідэрская кульутура + Грэнская культура >Культура Кунда>Культура  Суёмус’ярві

Культура Суёмус’ярві

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Фінляндыя ў эпоху мезаліту. Цёмна-зялёны колер пазначае ўчасткі зямлі вышэй узроўня мора пасля ледніковага перыяду, светла-зялёны колер - узровень зямлі каля 5300 г. да н. э., чырвоным колерам адзначаны мезалітычныя стаянкі.

Культура Суёмус’ярві- археалагічная культура эпохі мезаліту на тэрыторыі Фінляндыі. Існавала ў перыяд 6500 - 3000 гг. да н. э. Была сканцэнтравана на тэрыторыі сучасных правінцый Паўднёва-заходняя Фінляндыя і Уусімаа на паўднёвым узбярэжжы Фінляндыі, аднак асобныя знаходкі, злучаныя з дадзенай культурай, былі знойдзены ўздоўж усяго ўзбярэжжа Фінскага заліва.

Сярод знойдзеных артэфактаў - каменныя сякеры і апрацаваныя кавалкі сланцу. Некаторыя знаходкі ў пластах дадзенай культуры злучаны з кундскай культурай.

Культура названа па мысе Суёмус’ярві, дзе ўпершыню зроблены знаходкі, злучаныя з дадзенай культурай.

Нататкі

1. 1 2 3 Burenhult, G. 1999. Arkeologi i Norden, del 1. Natur och Kultur. Stockholm. s. 213

Спасылкі

К. Э. Герман ГІСТОРЫЯ ВЫВУЧЭННЯ АРХЕАЛАГІЧНАЙ КУЛЬТУРЫ СПЕРРІНГС У ФІНЛЯНДЫІ

Крыніца - "http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%A1%D1%83%D0%BE%D0%BC%D1%83%D1%81%D1%8A%D1%8F%D1%80%D0%B2%D0%B8

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з емамі

в. Заямачнае>Менская вобласць > Менск >Лугаваслабодскі

в. Прыяміна>Менская вобласць > Крупкі >Начскі

в. Заямнае>Менская вобласць > Жодзіна >Петровіцкі

в. Заямнае>Менская вобласць > Жодзіна >Поплаўскі

в. Яміна >Менская вобласць > Вілейка >Хаценчыцкі

в. Ямы >Менская вобласць > Вілейка >Іжскі

в. Заямнае >Менская вобласць > Смалявічы >Петровіцкі

снп Прыяміна >Менская вобласць > Барысаў >Лошніцкі

в. Ямінск> Менская вобласць > Любань > Асавецкі

в. Ямінск> Менская вобласць > Любань > Ямінскі

в. Заямнае> Менская вобласць > Стаўбцы >Заямнаўскі

в. Пад’яменец>Менская вобласць > Старыя Дарогі > Горкаўскі

п. Ямнае> Менская вобласць > Любань > Сасноўскі

в. Ямнае>Менская вобласць > Мар’іна Горка > Селецкі

в. Ямнае>Менская вобласць > Мар’іна Горка > Вецерэвіцкі

в. Ямна>Віцебская вобласць > Шаркоўшчына > Германовіцкі

в. Ямонты  > Гарадзенская вобласць > Ліда > Беліцкі

в. Ямішча> Магілёўская вобласць > Магілёў > Семукачскі

в. Ямішча>Магілёўская вобласць > Быхаў > Глухскі

в. Ямнае>Магілёўская вобласць > Быхаў > Ямніцкі

в. Ямкі> Магілёўская вобласць > Сормаўскі

в. Ямніца> Магілёўская вобласць > Магілёў > Вендарожскі

в. Ямнае>Гомельская вобласць > Калінкавічы >Капліцкі

в. Ямнае>Гомельская вобласць > Рагачоў > Дварэцкі

в. Яміца>Гомельская вобласць > Жыткавічы > Рудненскі

в. Ямнае>Гомельская вобласць > Рагачоў > Доўскі

п. Яміцкі>Гомельская вобласць > Чачэрск > Нісімкавіцкі

в. Яменка >Брэсцкая вобласць > Камянец > Навіцкавіцкі

в. Ямнае>Брэсцкая вобласць > Столін > Стружскі

в. Ямнік>Брэсцкая вобласць > Драгічын > Галоўчыцкі

в. Яміца>Брэсцкая вобласць > Маларыта > Алтушскі

в. Ямна> Брэсцкая вобласць > Брэст > Тэльмінскі

в. Ямічна>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Мілавідскі

Прозвішчы: Ямант , Ямстрэўскі (Ямстржэўскі)  старажытныя беларускія шляхецкія роды.

ПЕРАПІС ВОЙСКА ВКЛ 1528 ГОДА.
Ямонтович Борис, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 67 адв.
Ямонтович Бутко, б. Айрогальскай вол. Жамойцкай з-лi 245
Ямонтович Венцко, б. Троцкага пав. Троцкага в-д. 113 адв.
Ямонтович Кутас, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 60 адв.
Ямонтович Лукаш, б. Ясвойнскай вол. Жамойцкай з-лi 287 адв.
Ямонтович Матей, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 65 адв.
Ямонтович Миколай, б. Троцкага пав. Троцкага в-д. 113 адв.
Ямонтович Михайло, б. Паюрскай вол. Жамойцкай з-лi 263
Ямонтович Семен, кн., ставiў коней з застаўнога дварца Крывiна 14 адв.
Ямонтович Якуб, б. Паюрскай вол. Жамойцкай з-лi 262 адв.
Ямонтович Якуб, б. Расеiнскай вол. Жамойцкай з-лi 251
Ямонтович Ян, кн., альтарыста вiлькамiрскi 64
Ямунтович Мартин, б. Ляпунскага пав. Троцкага в-д. 84 адв.

Са спісаў паўстанцаў К. Каліноўскага:

МІФАЛОГІЯ.

Яма (індуізм)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Яма ці Йама (санскр. यम  - "Блізнец") - бог у індуізме, Уладар Апраметнай, Мірадзержац Поўдня, Цар Смерці і Справядлівасці.

Па найстаражытным натуралістычным уяўленні, гэта - бажаство Сонца, якое з'яўляецца блізнецом Месяца. Яма завецца братам Ямі (ці Йамі - Yami). У Ведах захаваўся дыялог Ямы з яго сястрой Ямі, дзе тая прапануе яму інцэст, але ён адмаўляецца, матывуючы гэта блізкім сваяцтвам; гэты прынцып пасля адлюстраваны ў індыйскіх прававых кодэксах.

Сонечнае значэнне Йамы выступае ў некаторых гімнах Рыгведы. Ён уяўляецца сынам Вівасвата (ці Вівасванта - Vivasvant), г. зн. развідняючага (дня), і Сарань’і  (Saranyu), гэта значыць  ўцякаючай (ночы), дочкі Тваштара. Дзённы бачны кругазварот сонца служыў старажытным індусам знакам чалавечага жыцця. Як заходзячае сонца, Йама з'яўляўся ў іх вачах царом падземнага свету і прабываўшых у ім памерлых продкаў людзей (pitaras - бацькі).

Па найстаражытных паняццях індусаў, у царстве Йамы памерлыя продкі працягваюць весці тое ж жыццё, якое вялі на зямлі, смакуючы ежу і карыстаючыся пачуццёвымі асалодамі. На далейшай прыступцы развіцця рэлігійнай думкі Йама з'яўляецца ўжо змрочным, каральным богам смерці, які ходзіць па зямлі і вызначае свае ахвяры. Яго суправаджаюць два страшныя сабакі, званыя яго амбасадарамі і якія нясуць асуджаных на смерць людзей.

Развіваючыся ў антрапафізічным кірунку, уяўленне Йамы, як сонечнага бога, перайшло ва ўяўленне пра яго, як пра першага памерлага чалавека, які адкрыў наступным пакаленням людзей шлях у замагільны свет. Асабліва ярка гэта ўяўленне выяўляецца ў 14-м гімне Х кнігі Рыгведы. Аднак звядзенне Йамы на ступень чалавека не заглушыла і ў найпозняй міфалогіі індусаў боскасці Йамы: ён лічыцца адным з 4-х ці 8-і міразахоўнікам (lokapaias), нараўне з вялікімі багамі Агні, Індрай і Варунай.

Эпітэты

-        Антака - "Згубіцель"

-        Дхармараджа - "Цар Справядлівасці"

-        Самадзержац

-        Пякельны Князь

-        Дгарма - "Дзяржава", "Абавязак", "Закон"; персаніфікаваная выява Ямы-Дгармы.

Бог Яма са сваёй сястрой-жонкай Ямі

Статуэтка, золата, III стагоддзе.

Яма, у індыйскай міфалогіі ўладар царства мёртвых,  лютае бажаство, сын сонца Вівасвата і брат Ману, адзінага чалавека, які перажыў вялікі патоп; яго сястра і спадарожніца, а таксама ўвасабленне яго творчай энергіі - Ямі. Лічыцца, што брат і сястра - першыя людзі, а Яма - "першы, хто памёр". Паводле аднаго падання, Яма адпраўляючыся спазнаваць свет, патрапіў на неба, і людзі сталі смяротнымі. Міласцівы Яма старажытнасці з часам ператварыўся ў злавесную і разбуральную сілу. Людзі ўяўлялі яго сабе зялёнаскурым, узброеным пятлёй і булавой, у суправаджэнні дзвюх чатырохвокіх сабак, якія бадзяюцца па свету, збіраючы душы памерлых.

Старажытнікі меркавалі, што, пакінуўшы цела, душа накіроўваецца за раку Вайтарані  у краіну мёртвых, дзе ёй  паўставала  перад судом. Там Яма зачытваў спіс дзей душы, пасля чаго выносіў прысуд. Душа адпраўлялася ў рай, у адзін з пеклаў  ці вярталася ў краіну жывых, дзе ёй  было  адраджэнне. Паводле аднаго з міфаў, дачка цара мадраў  Савітра  прасіла Яму вярнуць ёй мужа Сацьявану. Бог быў крануты і прапанаваў Савітры  выкананне любога жадання, калі яна больш не будзе прасіць пра адраджэнне Сацьяваны. Савітра пажадала нарадзіць сыноў ад мужа, і Яма вярнуў ёй Сацьявану. У будыйскай міфалогіі Яма - уладар пекла, які быў кіраўніком  горада Вайшалі. Восем вайскаводаў і 80 000 ваяроў суправаджалі цара ў замагільны свет, дзе тры разу ў дзень яму ў глотку ўлівалі расплаўленую медзь. Пакаранне доўжылася датуль, пакуль Яма не загладзіў усе свае грахі. Стаўшы ўладаром пекла, Яма насылаў на людзей хваробы і старасць. Ямі, сястра Ямы, кіравала пеклам жанчын і разглядалася як увасабленне яго творчай энергіі (шакці).

ЯМА (YAMA)

Яма лічыцца богам смерці, кіраўніком царства мёртвых і суддзём над людзьмі. Ён вартавы паўднёвай стараны света.

Яма і яго сястра-блізнец Ямі, стаўшая ракой Ямунай, былі першымі жывымі істотамі, якія пакінулі гэты свет і што адправіліся ў царства смерці, паказаўшы шлях туды ўсім жывучым.  Ён сын Сонца - Вівашвата (Vivasvat). Паводле Макса Мюлеру ён, спасцігшы сэнс штодзённых узыходаў і заходаў Сонца, быў першым, хто прайшоў жыццёвы шлях з усходу на захад, першым смяротным, першым, хто паказаў нам дарогу ў тое месца, дзе сонца жыцця закочваецца - захад. Ён уладар Смерці. Яма выступае правадыром сыходзячых  са свету жывых, у гэтым яму дапамагае пара велізарных сабак з чатырма вачамі і велізарнымі ноздрамі. Ахоўваючы валадарствы бога смерці, яны блукаюць сярод жывых, хапаюць тых, чый тэрмін прыйшоў, і валакуць на суд да гаспадара. Як Суддзя ён кіруе сваім судом. Яго пісец-брамнік Чытрагупта (Chitragupta) зачытвае ўслых свой часопіс Агра-Сандхані  (Agra-Sandhani), у якім зафіксаваны ўсе зямныя дзеі і намеры чалавека. Пасля таго, як запіс прачытаны, Яма ўзважвае добрыя і злыя ўчынкі, і душа памерлага чалавека або ўзносіцца на Нябёсы (Сварга (Swarga)), або апускаецца ў XII пякельную мясціну (Нарака (Naraka)).

Лічыцца, што праз чатыры гадзіны сарок мінут  пасля таго, як душа пакіне цела, яна паўстае перад Ямай, і да гэтага часу цела нябожчыка нельга крэмаваць.

Іканаграфія.

Яму звычайна малююць зялёным, у чырвоных адзеннях, з каронай ці кветкай на галаве. У адной руцэ ў Ямы булава (гада), у іншай - аркан, якім ён ловіць грэшнікаў. Гэта бажаство можа малявацца з дзвюма ці чатырма рукамі. Яго ездавая жывёла - тур (бык).

Яма (ёга)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Яма (yama) - (у ёгу) гэта этычныя абмежаванні  ці ўніверсальныя маральныя запаведзі. Яма - першая прыступка аштанга-ёгі (васьміступеністай ёгі), апісанай у Ёга-сутры Патанджалі.

"Яма" ўключае пяць асноўных прынцыпаў (па Ёга-сутры Патанджалі):

1. ахімса (ahimsa) - нягвалт;

2. саць’я (satya) - праўдзівасць;

3. астэя ці астэйя (asteya) – непрысябечванне  чужога (незладзейства);

4. брахмачар’я (Brahma-carya) - устрыманне; кантроль юрлівасці і захаванне цноты да ўступа ў шлюб; унутраная сабранасць, неразбешчаннасць;

5. апарыграха (aparigraha) - нехабарніцтва (непрыманне дарункаў), несквапнасць.

У шматлікіх іншых пісаннях (напрыклад, у Шандзілья  ўпанішад) згадваюцца дзесяць прынцыпаў Ямы:

1. ахімса

2. саць’я

3. астэя

4. брахмачар’я

5. кшама - літасць, прабачэнне, цярпенне;

6. дхрыці - устойлівасць;

7. дайя - спачуванне;

8. арджава - сумленнасць, адкрытасць;

9. мітахара - умераны апетыт;

10. шауча - чысціня.

Нататкі

Літаратура

ЯМ (БАЖАСТВО)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Ям (у перакладзе з ханаанскага - мора) - адзін з найважных богаў Ханаана і Угарыта.

Яму, богу мораў і рэк, ушаноўвалі не толькі  ў Угарыце, але і ў Фінікіі, і на ўсім сірыйскім узбярэжжы Міжземнамор'я, бо гаспадарка гэтых рэгіёнаў у першую чаргу залежала ад марскога гандлю і рыбалоўства. Пры апісанні бога мора ўлоўліваюцца дзве характэрныя для яго, але процілеглыя па тэмпераменту  рысы - адпаведныя, па ўсёй верагоднасці, спакойнаму, падыходнаму для далёкіх марскіх вандраванняў, лету з аднаго боку, і багатай бурамі, небяспечнай для плаванняў зіме, з другога.

У цыкле ханаана-угарыцкіх міфаў пра вярхоўнага бога Баале распавядаецца, што Ям змагаўся з ім, але быў пераможаны пры дапамозе чароўнай зброі. У адрозненне ад бога смерці Мантача, глыбокая пашана Яму ўваходзіла ў афіцыйны культ Угарыта. Выява сірыйскага марскога бога Яма блізкая старажытнагрэцкаму богу Пасейдону.

Спасылкі

Крыніца -  «http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ЯМАТА-НО

Японскі цмок Ямата-но ароці  (Г.І.: дзіўна гучыць: ямата но араці) восем гадоў падрад наводзіў жах на краіну Ідзумо, што на паўднёвым захадзе выспы Хансю ў Японіі, у вярхоўях ракі Хі. А асабліва мучыў ён адну сям'ю, штогод адбіраючы і пажыраючы ў старога і старой  па дачцы. Супрацівіцца яму не маглі, вельмі ужо цмок быў страшны.

У старажытным японскім рукапісе "Ніхонгі" імя цмока пазначана ідэаграмамі, якія перакладаюцца як "змейстрашылішча, васьміхвосты, васьмігаловы". А сам Ямата-но ароці  апісаны так: "Яго вочы падобныя ягадам вішні, ён мае цела з васьмю галовамі і васьмю хвастамі, на ім растуць мох і дрэвы. Цела цмока пакрывае сабою восем далін і восем узгоркаў, а пуза яго крывава і абхоплена полымем".

І вось, калі апошняя, восьмая дачка старых павінна была адправіцца на з'ядзенне пачвары,  спусціўшыйся з нябёсаў чароўны герой Сусанооно мікото (неяк сугчна з Сусанін Мікіта)  ўзяўся дапамагчы няшчаснаму сямейству і ўсім жыхарам Ідзумо. Ён загадаў сварыць пабольш сакэ, японскай гарэлкі, і разліў напой у восем вялікіх бочак. Бочкі ён паставіў на ўзвышэнні, кожную  атачыўшы агароджай; у кожнай агароджы было па адным праёму - для кожнай з драконавых галоў. Ямата-но  ароці, учуўшы вабны пах, прыпоўз і пачаў піць з васьмі бочак адразу. Асушыўшы іх да дна, ён ап'янеў і заснуў, і тады мудрагелісты герой бясстрашна падышоў да цмока і рассек яго на дробныя часткі. Так выратаваная дзяўчына дасталася не цмоку, а герою Сусаноо. Мала таго, у сярэднім хвасце пачвары Сусаноо знайшоў цудоўны меч Кусанагі, пазней стаўшы ў Японіі адным са святых знакаў імператарскай улады. Малюнкамі міфалагічнага цмока нярэдка ўпрыгожваліся японскія мячы і ножны.

ЯМАТА-НО АРОЦІ

Ямата-но  Ароці  ("змей-страшыдла васьміхвастовы -васьмігаловы"), у японскай міфалогіі жудасная пачвара ў міфе пра Сусаноо. Выгнаны багамі на зямлю, Сусаноо сустрэў там першых людзей, Асінадзуці  і Тэнадзуці, а таксама іх дачку, багіню рысавых палёў Кусінада-хімэ, якія распавялі яму, што чырвонавокі васьмігаловы  цмок ужо праглынуў  іх сем дочак. Сусаноо выклікаўся дапамагчы, калі старыя аддадуць яму ў жонкі малодшую дачку. Ён прыгатаваў рысавую гарэлку (сакэ),  разліў яе ў восем бочак, і цмок, выпіўшы хмельны напой, заснуў. Сусаноо рассек Ямата-но  Ароці  на кавалкі і ў адным з іх выявіў чароўны меч Кусанагі.  Гэты меч Сусаноо паднёс багіні сонца Аматэрасу, а тая даравала яго сваім нашчадкам як знак іх улады над Японіяй.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка