Старасвецкая Беларусь
Галерэі
Уваход
Зараз на сайце
Цяпер 41 госцяў анлайн
Гродзенскі прафесар аднавіў «гістарычныя» шахматы беларусаў
Шахматы Алеся Астроўскага карэнным чынам мяняюць сэнс гульні, набліжаючы іх да рэаліяў сучаснай палітыкі і гістарычнай праўды мінуўшчыны.
Напрыканцы 90-х гадоў доктар медыцынскіх навук, прафесар Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта Алесь Астроўскі ўзяўся за справу стварэння беларускага нацыянальнага брэнда — сувеніра, дзеля якога ў нашую краіну прыязджалі б госці нават з далёкага замежжа. У выніку доўгіх роздумаў сувенірным аб’ектам былі выбраны шахматы.
Алесь Астроўскі: «Думаеш: штосьці трэба рэгіянальнае для Беларусі зрабіць. І я вырашыў, што звычайныя шахматы можна замяніць на шахматы, зробленыя з мэтакрэлату, дзе падбіраецца каманда чмялёў і пчолаў супраць каманды шэршняў і вос. І ўсе гэтыя насякомыя ўнутры — яны свецяцца, і фігуркі ажываюць. І думаю, што, вось, цудоўны экземпляр, каб прадаваць як сувенір беларускі. І раптам падчас сну…»
У сне Алесю Астроўскаму з’явілася незвычайная драўляная дошка памерамі 9х9 замест традыцыйных 8х8, кожная клетка якой, бліжэйшая да цэнтру, ўзвышалася над папярэдняй, утвараючы такім чынам раўнабокую піраміду. А на самай вяршыні знаходзіцца «трон» — цэнтральная клетка шахматнай дошкі.
Беларуска-літвінскія шахматы ў камп’ютарнай мадэлі
Алесь Астроўскі: «І вось, у гэтым і ёсць асноўная ідэя гэтых шахмат — у тым, каб не забіваць адзін аднаго, як гэта было раней, а значна больш мірна і значна больш адпаведна нашай рэчаіснасці захапіць уладу».
А захапіць уладу ў самой гульні прапаноўваецца наступным чынам: дзве княжацкія дынастыі змагаюцца за вялікакняжацкую пасаду ў краіне (як, дарэчы, было не раз у гісторыі Беларусі). І заняць гэтую пасаду яны змогуць у тым выпадку, калі адзін з прадстаўнікоў радоў захопіць «трон».
Дакладна, наяўнасць «трона» і робіць гэтыя шахматы ўнікальнымі, карэнным чынам мяняючы стратэгію гульні. У дадатак да ўсяго, у шахматы вярнуліся і старажытныя беларускія назвы фігурак. Так, «пешка» стала «ратнікам», «ферзь» — «гетманам», «кароль» — «князем», «слон» — «гарматай». Акрамя таго з’явілася і новая экзатычная фігура — «княжыч» — спадкаемца ўладара дзяржавы.
Алесь Астроўскі: «Што павінна быць у дэмакратычнай дзяржаве? Уладар свядома рыхтуе пераемніка — і нават у той сітуацыі, калі ён яшчэ ўлады амаль што не мае. Ну, і бацька прыгожа перадае ўладу сыну, альбо нейкаму спадкаемцу дзеля інтарэсаў дзяржавы».
Канчаткова аформленыя правілы, праца над якімі ішла больш за 10 гадоў, пабачылі свет акурат 15 ліпеня 2010 года ў гадавіну Грунвальдскай бітвы. Азнаёміцца з імі можна ніжэй. Поспехаў вам у гульні ў беларускія шахматы даўніны і, верыцца, будучыні!
На фотаздымках — старажытныя шахматныя фігуркі, знойдзеныя ў Беларусі. Большасць з іх датуецца XII стагоддзем.
ПРАВІЛЫ БЕЛАРУСКІХ ШАХМАТ
— Дошка мае памер 9х9 клетак (квадрат на 81 клетку); — Фігуры (усяго 36 фігур — па 18 з кожнага боку): а) 9 ратнікаў Размяшчаюцца ўздоўж поля (радок №2 у белых, у чорных — №8). Ходзяць на адну клетку наперад. Могуць ажыццяўляць «скачок» на дзве клеткі пры ўмове, што дадзены ратнік яшчэ не хадзіў. Б’юць суперніка на адну клетку па дыяганалі. б) 2 ладдзі Размяшчаюцца ў вуглах дошкі (клеткі A1 ды I1 для белых; A9 ды I9 для чорных). Ходзяць прама ў любы бок на любую адлегласць. в) 2 гарматы Размяшчаюцца на клетках справа ад левай ладдзі і справа ад гетмана (клеткі B1 ды G1 для белых; C9 ды H9 для чорных). Ходзяць па дыяганалі ў любы бок на любую адлегласць. г) 2 вершнікі Размяшчаюцца на клетках злева ад княжыча і злева ад правай ладдзі (клеткі C1 ды H1 для белых; B9 ды G9 для чорных). Ходзяць літарай «Г» у любы бок (3 клеткі ў адзін бок і 1 клетка ў перпендыкулярных кірунках). д) гетман Размяшчаецца справа ад князя (клетка F1 — белыя; D9 — чорныя). Ходзіць у любы бок і па дыяганалі на любую адлегласць. д) княжыч Размяшчаецца злева ад князя (клетка D1 — белыя; F9 — чорныя). Ходзіць у любы бок і па дыяганалі на 2 клеткі. Можа займаць трон і праходзіць праз яго. е) князь Размяшчаецца строга па цэнтры першага радку (клетка E1 — белыя; E9 — чорныя). Ходзіць у любы бок і па дыяганалі на 1 клетку. Можа займаць трон і ажыццяўляць ракіроўку. — Ракіроўка ажыццяўляецца набліжэннем князя да любой ладдзі і «пераскокваннем» ладдзі на адваротны бок за князя. Гэтая працэдура магчыма пры ўмовах: а) князь не павінен быць пад боем; б) шлях ад князя да ладдзі павінен не мець бітых палёў ад фігур суперніка; в) калі князь ці дадзеная ладдзя ўжо пахадзілі да ракіроўкі, то апошняя не магчыма. — Цэнтральная клетка поля (E5) называецца «трон»: а) Праз трон не дазваляецца «пераскокваць» ніводнай фігуры, акрамя вершніка і княжыча. б) На трон маюць права ўступаць толькі князь і княжыч. Прычым пры гэтым трон не павінен быць бітым полем суперніка. в) Пры атацы фігуры, якая знаходзіцца на троне, яна павінна злезці з трона. — Пры забойстве князя княжыч аўтаматычна становіцца князем; гэты працэс «інаўгурацыі» лічыцца асобным ходам. — Гулец абавязаны выратоўваць свайго князя, калі княжыч адсутнічае на полі (ён забіты). Пры адсутнасці магчымасці абараніць свайго князя, апошняму абвяшчаецца «мат». — Гульня заканчваецца пры ўмовах: а) Нічыя: — Абодва супернікі згадзіліся на нічыю. — Зроблена тры паўтаральных хады абодвума супернікамі. — Прайшло 50 хадоў з абодвух бакоў без узяцця якой-небудзь фігуры. б) Перамога: — Князь альбо княжыч аднаго з гульцоў пратрымаецца на троне адзін ход. — Адзін з гульцоў заб’е ўсю княжацкую сям’ю (князь і княжыч). — Мат князю. — Адзін з супернікаў згадзіўся на паражэнне. — У скаротах шахматныя фігуры абазначаюцца (лацінка і кірыліца адпаведна): князь (A, А), княжыч (K, К), гетман (G, Г), ладдзя (L, Л), гармата (I, I), вершнік (V, В), ратнік (r, р).
|